Armenia

                                                                   Armenia 

Armenia, Republika Armenii – kraj na pograniczu Europy i Azji, na Kaukazie Południowym. Najstarsze państwo chrześcijańskie na świecie. Armenia graniczy od północy z Gruzją, od południa z Iranem i z azerską eksklawą Nachiczewan, od wschodu z Azerbejdżanem, od zachodu z Turcją. Niepodległość uzyskała w 1991 roku w związku z rozpadem ZSRR. Armenia nie ma dostępu do morza. Stolicą Armenii jest obecnie Erywań, który jest też największym miastem w kraju. Od 1991 roku Armenia należy do Wspólnoty Niepodległych Państw, a od 2015 roku do Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej.




Armenia jest jednym z najmniejszych państw Azji. Armenia leży w zachodniej części Azji, na Zakaukaziu. Ten niewielki, górzysty kraj w latach 1936-1991 należał do ZSRR, zaś po upadku komunizmu w Rosji uzyskał niepodległość. Armenia obecnie należy do biednych krajów, gdzie podstawą gospodarki jest rolnictwo.

Powierzchnia – 29 800 km², porównywalna ze średnią powierzchnią polskiego województwa.

Położenie – Armenia leży w zachodniej części Azji na Zakaukaziu, na południe od gór Kaukazu; pomiędzy Morzem Czarnym, a Kaspijskim (170 km od Morza Czarnego i 230 km od Morza Kaspijskiego).

Skrajne punkty – północny 41°20'N, południowy 38°50'N, zachodni 43°30'E, wschodni 46°00'E.

Armenia graniczy z następującymi państwami:

Azerbejdżan – 787 km, w tym 221 km z Republiką Nachiczewańską.
Gruzja – 164 km
Iran – 35 km
Turcja – 268 km
Brak dostępu do morza.

Klimat

Armenia leży w strefie klimatu podzwrotnikowego suchego o kontynentalnej odmianie. Opady w ciągu roku pomimo znacznych wysokości nad poziomem morza, są niewielkie. Rocznie spada od 200 do 500 mm. deszczu rocznie, głównie w okresie wiosennym. Cechą klimatu Armenii jest duże usłonecznienie i niskie zachmurzenie, dni bezchmurnych lub o małym zachmurzeniu jest około 220.

Temperatury w Armenii cechują się dużą skrajnością. Latem na obszarze Kotliny Ararackiej występują upały, około 32 °C. Inne obszary poza masywami górskimi także są dosyć ciepłe w okresie letnim, średnie temperatury wahają się od 24 do 26 °C. W górach jest chłodno, średnio od 18 do 20 °C, gdzie w najwyższych partiach temperatura nawet w dzień nie przekracza 15 °C. Zimy sa surowe, wszędzie w kraju utrzymuje się ujemna temperatura, która w górach spada do -20 °C.

Flora

Roślinność w Armenii jest dobrze zachowana, występuje około 3200 gatunków roślin. W kraju występuje piętrowość roślinna, jednak kraj jest podzielony na dwie główne warstwy roślinności. Są to stepy porastające obszary do wysokości 2000 m n.p.m. Powyżej owej wysokości występuje roślinność typu alpejskiego, gdzie rosną głównie łąki i zarośla. Lasy, które zajmują jedynie 10% powierzchni kraju rosną pomiędzy 550 a 2600 m n.p.m. Do głównych gatunków drzew należą dęby, buki i graby. W niższych częściach gór spotyka się dzikie jabłonie, grusze i drzewa orzechowe.

Fauna
Armenia leży na styku Regionu Europejskiego i Śródziemnomorskiego. Do zwierząt palearktycznych należą: niedźwiedź brunatny, ryś, jeleń i koziorożec. Wszystkie te gatunki żyją na obszarach górskich. Obszary równinne (Region Śródziemnomorski) są reprezentowane przez lamparta i szakala. Z ptaków powszechne są orły i sępy, występuje kilka gatunków endemicznych dla obszaru Kaukaskiego jak np. ułary z rodziny kuraków. Z gadów charakterystycznym gatunkiem jest agama kaukaska.

Obszarów chronionych w kraju jest około 7%. Występują cztery rezerwaty przyrody m.in. Dilidżański, Chosrowski, Sewański.

Armenia jest demokracją parlamentarną, której ustrój polityczny wzorowany jest na rozwiązaniach zachodnioeuropejskich (np. trójpodział władz). Pomimo tego, wielu obserwatorów kwestionuje czy demokratyczne założenia konstytucyjne są realizowane w rzeczywistości, wskazując m.in. na wątpliwości przy ocenach uczciwości wyborów prezydenckich i parlamentarnych.

Flaga Armenii składa się z trzech horyzontalnie ułożonych pasów – czerwonego, błękitnego i pomarańczowego.
Czerwony oznacza przelaną krew ormiańskich bohaterów za wolność. Błękitny to kolor nieba, symbolizuje także nadzieję. Pomarańczowy symbolizuje bogactwa pochodzące z ciężkiej pracy.
Historycznie flaga wywodzi się z flagi używanej przez Instytut Ormiański w Wenecji pod koniec XIX w. (na której wszakże zieleń zastępowała błękit)[1]. Czerwono-błękitno-żółtej flagi używała Armenia w okresie niepodległości (1920-22). Wzór i barwy flagi Rada Najwyższa Armenii przyjęła w drodze ustawy z 24 sierpnia 1990 o fladze państwowej Republiki Armenii[1]. Ostatecznie została przyjęta 1 września 1991. Jej barwy są identyczne z pierwszą flagą Armenii, wprowadzoną 22 kwietnia 1918, inne są tylko jej proporcje.
Flaga ta zastąpiła używaną w okresie ZSRR flagę Armeńskiej SRR.

Herb Armenii
Herb Armenii to pięciopolowa tarcza podtrzymywana przez lwa i orła, starożytne symbole królestwa Urartu. Na tarczy sercowej znajduje się góra Ararat z arką Noego, symbol narodu ormianskiego.
W poszczególnych polach umieszczone są herby historycznych królestw armeńskich (kolejność heraldyczna):
prawe górne - w czerwonym polu złoty idący lew trzymający krzyż, herb Bagratunian (Bagratydzi, Bagratydów), którzy rządzili Armenią aż do mongolskich najazdów w IX wieku.
lewe górne - w błękitnym polu złoty dwugłowy orzeł, Arszakunian, herb Arsacydów, z której pochodził król Tiridates III, który został w 301 ochrzczony przez świętego Grzegorza Oświeciciela, czyniąc Armenię pierwszym państwem chrześcijańskim na świecie.
prawe dolne - w błękitnym polu dwa złote orły frontem do siebie - herb Artaszezjan Artaxiadów, z której pochodził król Tigranes II (I wiek p.n.e.).
lewe dolne - w polu czerwonym kroczący złoty koronowany lew z krzyżem - herb Rubinian Rubenidów, którzy rządzili Królestwem Małej Armenii (Cylicja) aż do jego upadku w XIV wieku.
Skierowany pionowo w górę miecz przecinający łańcuchy symbolizujące wielowiekową niewolę narodu ormiańskiego świadczy o gotowości do walki w obronie wolności, zaś kłosy zboża i gałązka oliwna symbolizują bogactwo kraju.

Godło pochodzi z roku 1918, gdy Armenia na krótko odzyskała niepodległość po 600 latach niewoli. Utrzymane jest w stylistyce heraldycznej i wywodzi się od dawnych herbów Armenii i ormiańskich dynastii, jednak nie jest herbem w ścisłym znaczeniu tego słowa, gdyż nie jest uworzone według heraldycznych reguł, zwłaszcza w kolorystyce tarczy. W latach następnych, gdy Armenia jako Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka była częścią ZSRR został on zastąpiony innym symbolem (godło Armeńskiej SRR). Herb Armenii przywrócono po rozpadzie ZSRR, 19 kwietnia 1992.

Herb Armenii z wizerunkiem góry Ararat jest godłem państwowym jednym z niewielu na świecie odwołującym się do obiektu znajdującego się na terenie innego państwa, gdyż Ararat leży na terenach dzisiejszej Turcji.

Ormianie stanowią 98% ogółu ludności, ponadto Rosjanie (1%), Kurdowie (1%) oraz Ukraińcy, Grecy, Asyryjczycy; większość wierzących należy do Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego; gęstość zaludnienia 101 osób na km2 (2005); ok. 1/2 ludności skupia się w Kotlinie Ararackiej (ok. 300 osób na km2). W grudniu 1988 podczas silnego trzęsienia ziemi w północnej części Armenii zginęło 26–40 tys. osób (międzynar. pomoc humanitarna), zniszczeniu uległy m. Leninakan (ob. Kumajri) i Kirowakan (ob. Wanadzor). Większość Azerbejdżan opuściła Armenię w wyniku konfliktów etnicznych; 1991–96 wyjechało z Armenii w poszukiwaniu pracy ok. 600 tys. Ormian. Od kilkunastu lat wyraźny spadek przyrostu naturalnego

Goris to taka armeńska Kapadocja. Średniowieczne miasto zostało wykute w skałach i do dzisiaj zadziwia – formą, skalą czy też położeniem geograficznym. Miejsce na pewno zyskuje przy dłuższym czasie poświęconym na jego zwiedzanie

Monastyr Sewanawank (Sevanavank) Klasztor jest interesujący ze względu na budulec i historię oraz naprawdę malowniczo położony.

Sewanawank na północno-zachodnim brzegu jeziora. Zwany jest "półwyspem klasztorów". Znajdują się tu dwa kościoły - Apostołów i Matki Bożej. Nazwę monastyru interpretuje się jako Czarny Klasztor (Sew Wank), gdyż wysyłano tu grzeszących duchownych.

Wodospad Szaki (Shaki) Nie jest zbyt duży – ma zaledwie kilkanaście metrów wysokości, ale żal byłoby ominąć tę atrakcję bo znajduje się tuż przy głównej trasie tranzytowej Erywań-Goris

Monastyr Norawank (Noravank). To całkiem rozbudowany kompleks klasztorny, położony wśród czerwonych skał.
Zabudowania klasztoru Norawank stoją w głębokim wąwozie, wśród poszarpanych urwisk skalnych. Monaster był niezwykle ważnym ośrodkiem kulturalno-duchowym Armenii. W kompleksie znajdują się trzy kościoły: św. Karapet (Jana Chrzciciela) z piękną zakrystią, św. Grzegorza z grobowcem Orbeljanów i Matki Bożej przypominający budowle grobowe z początków chrześcijaństwa w Armenii.




Świątynia w Garni Interesująca jest także okolica świątyni czyli dolina rzeki Azat.Kompleks świątynny Garni jest wybitnym dziełem sztuki i architektury. Było letnią rezydencją królów z fortecą dominującą nad okolicą. Centrum kompleksu, w którego skład wchodzą m.in. pałac i łaźnie, jest potężna świątynia z I w., poświęcona prawdopodobnie bóstwu słońca.
Niewielka wieś mieszcząca się około 30 km na wschód od Erywania kryje w sobie atrakcję turystyczną, jaką jest twierdza Garni. Wśród jej zabudowań szczególną uwagę zwraca antyczna świątynia pogańskiego boga Mitry z I w. n.e., zbudowana z bazaltu. Stoi ona na skraju płaskowyżu, tuż nad urwiskiem wąwozu rzeki Azat.

Jezioro Sewan (Sevan). – największe jezioro w kraju i jedno z najwyżej położonych na świecie. Jest to również jedno z najbardziej niezagospodarowanych miejsc w Armenii. Jezioro jest piękne, ale działania komunistów i zaniedbania ich następców sprawiły, że nad brzegiem jest mało atrakcyjnie.Jezioro Sewan to najpopularniejsze miejsce na wypoczynek w Armenii - brzegi są piaszczyste, woda jest bardzo czysta o turkusowym odcieniu i nagrzewa się w lecie do 20 stopni (jezioro położone jest na wysokości 2000 m n.p.m.). Sewan i okolice gwarantują spektakularne widoki.





Vardenyats Pass to przełęcz położona na wysokości 2410 m n.p.m. Biegnie tędy droga M10, prowadząca nad jezioro Sewan. To najciekawszy odcinek drogowy w Armenii. Droga jest kręta i stroma, ale gwarantuje świetne widoki.

Klasztor Chor Wirap (Khor Virap). To jedno z tych miejsc, bez których zobaczenia wyjazd do Armenii się nie liczy. Zwiedzającym udostępniony jest cały kompleks, w tym lochy, będące miejscem uwięzienia Grzegorza Oświeciciela.
Klasztor Chor Wirap – klasztor Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego w Lusarat, w prowincji Ararat niedaleko góry Ararat, 8 km na południe od miasta Artaszat, w pobliżu granicy z Turcją.

Miejsce uwięzienia Grzegorza Oświeciciela przez króla Armenii Tiridatesa III.

Klasztor był siedzibą seminarium oraz patriarchy ormiańskiego - katolikosa.

Geghard 

 Klasztor jest częściowo wykuty w skale i jeśli chodzi o wnętrze to robi największe wrażenie. Jest położony bardzo blisko Erywania – zaledwie 40 km.

W malowniczym wąwozie Gegardadzor, wyżłobionym przez rzekę Azat pod stromymi urwiskami, znajduje się monaster Gegard. Nazwa pochodzi od rzekomo przechowywanej w klasztorze Świętej Włóczni, którą miał zostać zraniony Chrystus wiszący na krzyżu. Oprócz wyjątkowego położenia, monaster jest również wybitnym dziełem architektonicznym nie tylko wtopionym pięknie w otoczenie, ale także z niektórymi obiektami - kościołami czy pojedynczymi pomieszczeniami - wykutymi w litej skale. Najstarszym obiektem kompleksu jest kaplica św. Grzegorza Oświeciciela. Katedra główna ma bogaty wystrój rzeźbiarski. W Gegard znajdują się również grobowce i liczne chaczkary.

Usytuowany u stóp górskiej ściany monastyr powstał prawdopodobnie w IV w. Jego pierwsze kościoły zostały wykute w skalnych pieczarach. Wnętrza są dość ponure, w większości zbudowane z ciemnego kamienia. Ku naszemu zdziwieniu okazało się, że zabytek usytuowany na odludziu, cały czas pełni funkcje sakralne – w największej świątyni natrafiliśmy na tradycyjne nabożeństwo ormiańskie. Pomimo dość skomplikowanego dojazdu transportem publicznym (szczegółowy opis znajdziesz poniżej), Geghard jest miejscem, które koniecznie trzeba odwiedzić będąc w Armeni

Monastyr Tatew (Tatev)
Tatew to bardzo interesujący kompleks klasztorny, zjawiskowo położony na krawędzi kanionu. Atrakcją samą w sobie jest także dojazd do monastyru
Klasztor Tatew jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych widoków w Armenii. Monastyr, umiejscowiony na stromych, skalistych zboczach, ma charakter obronny. Głównym obiektem jest kościół śś. Piotra i Pawła z IX wieku. Drzwi do kościoła są wybitnym dziełem sztuki zdobionym niezwykłymi ornamentami. Na dziedzińcu klasztoru znajduje się Gawazan - tańcząca kolumna. 8-metrowy słup, zwieńczony chaczkarem, odchyla się od pionu nawet przy dotknięciu, po czym powraca do wcześniejszej pozycji.

Mały kraj (zaledwie 30 000 km kw., 10-krotnie mniejszy niż Polska), ale wysokie (3000-4000 m, najwyższy szczyt Aragac sięga 4090 m n.p.m.), piękne i zróżnicowane - postrzępione, skaliste turnie i zalesione, łagodniejsze - góry. W zasadzie cały kraj jest nimi pokryty. Wędrówkę można odbyć zarówno w północnej części Armenii w pokrytych pięknymi lasami dębowymi i bukowymi prowincjach Lori i Tawusz, w środkowej części kraju wokół wyniosłego wulkanu Aragac, jak i na południu w regionie Sjunik.

Południowe stoki wulkanu Aragac są ulubionym miejscem wypoczynku mieszkańców Erewanu (i nie tylko). Góra ma cztery wierzchołki, najwyższy z których - północny o wys. 4090 m n.p.m. jest zarazem najwyższym szczytem kraju.

Widok z Chor Wirap na Ararat jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej rozpoznawalnych w Armenii. Do "świętej góry" Ormian jest stąd tylko 30 km, ale w zielonej dolinie rzeki Araks przebiega granica między Armenią a Turcją.

Na wzgórzu Chor Wirap istniała w II w. p.n.e. wczesna ormiańska stolica. Dziś znajduje się tu monastyr - tłumnie odwiedzany jako miejsce przetrzymywania św. Grzegorza Oświeciciela (założyciela kościoła ormiańskiego i patrona Armenii) jeszcze przed przyjęciem przez kraj chrześcijaństwa.

Eczmiadzyn jest duchowym centrum Armenii. Katedra, wybudowana w latach 301-303 n.e., jest najstarszą świątynią chrześcijańską w kraju. Powstały wokół niej klasztor jest siedzibą katolikosa - głowy kościoła ormiańskiego. Katedra słynie z pięknych fresków oraz bogatych zbiorów przedmiotów liturgicznych - krzyży, manuskryptów, relikwii, strojów i naczyń

.Katedra w Eczmiadzynie – najstarsza i najważniejsza świątynia ormiańska, kościół macierzysty Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, wybudowany na fundamentach pogańskiej bazyliki przez Grzegorza Oświeciciela w latach 301-303, zaraz po tym jak król Tiridates III jako pierwszy władca w historii przyjął chrześcijaństwo; jednocześnie najstarsza katedra na świecie. Znajduje się w mieście Wagharszapat, około 18 km na zachód od Erywania. Została poważnie zniszczona, po czym w 483 odbudowana niemal od podstaw w obecnej formie przez Wagana I Mamikoniana. W 618 kopuła wykonana z drewna została zastąpiona kamienną, która przetrwała w stanie niemal nienaruszonym do czasów obecnych.

Masywna budowla opiera się na czterech filarach połączonych za pośrednictwem smukłych arkad z zewnętrznymi murami świątyni. Mury znajdujące się na północnej stronie pochodzą z IV i V wieku.

Znajdujące się niedaleko Eczmiadzynu ruiny katedry Zwartnoc robią do dziś ogromne wrażenie. Budowla miała przyćmić majestatem właśnie świątynię w Eczmiadzynie. Kompleks powstał w VII w. i zadziwia nietypową kompozycją - kościół miał plan krzyża wpisanego w koło, a nie tradycyjnie w kwadrat. Ocalałe fragmenty mozaik, rzeźb, płaskorzeźb i fresków świadczą o niezwykłym bogactwie katedry i kunszcie ormiańskich budowniczych. Przy katedrze znajdował się również pałac katolikosa.

Czerwone skały w okolicach Norawank

Symbolem Armenii są - znajdujące się zarówno przy istniejących monastyrach, jak i czasem w odludnych miejscach, na górskich łąkach - chaczkary. "Kamiennymi krzyżami" zastępowano dawne świątynie pogańskie i stawiano w miejscach, w których później wznoszono kościoły chrześcijańskie. Prosta symbolika - słońce, księżyc, winorośl łączy się w nich z wspaniałą formą i kunsztem rzeźbiarzy.

Wanadzor w regionie Lori to trzecie największe miasto Armenii, ale także jeden z najpopularniejszych kurortów w kraju. Otoczony jest górami sięgającymi 2500 m n.p.m. Położony wśród dębowo-bukowych lasów, z kilkoma jeziorkami, ma wyjątkowo czyste powietrze, a na bazie występujących tu wód mineralnych powstały sanatoria.

Pięknym, dzikim regionem jest prowincja Tawusz. Obfituje w rzeki, jeziora, a na bazie źródeł mineralnych powstało tu wiele domów wypoczynkowych i sanatoriów. Znajdujący się na południu prowincji park narodowy Dilidżan nazywany jest "małą Szwajcarią Armenii". Zielone lasy są siedliskiem wielu gatunków fauny i flory, w tym zagrożonych wyginięciem lub znajdujących się pod ochroną.

Dżermuk (Jermuk) to jedno z najważniejszych armeńskich uzdrowisk. Sprawia to czyste powietrze, łagodny mikroklimat, duże nasłonecznienie i kilkadziesiąt źródeł wód mineralnych. Jego nazwa pochodzi od słowa "dżerm" - ciepły.

Kompleks klasztorny Sanahin jest jednym z największych i najznamienitszych w Armenii. Był bardzo ważnym ośrodkiem naukowym w średniowieczu. Wzniesiono tu kilka kościołów, z których najstarsze pochodzą z IX-X wieku. Na szczególną uwagę zasługują kościoły Chrystusa Odkupiciela i Matki Bożej. W kompleksie znajdują się też grobowce rodowe, wieża dzwonnicza, skład ksiąg z XI w. i duża ilość chaczkarów.

Tsakhkadzor (Carkadzor) jest jednym z najpopularniejszych kurortów w Armenii. Położeniu zawdzięcza nazwę "armeńskich Alp" i sławę najlepszego ośrodka narciarskiego w kraju. Jest również jednym z najbardziej ekskluzywnych (i najdroższych) miejsc - o cenach iście europejskich. Znajduje się tu 5 wyciągów i ponad 30 km tras.

Erywań, na pierwszy rzut oka, nie jest atrakcyjnym miastem, gdyż w krajobrazie dominują sowieckie bloki. Jak niemal każda stolica, jest jednak obowiązkowym punktem wycieczki - jest tu kilka wyjątkowych atrakcji oraz toczy się bogate życie kulturalne i artystyczne.

Przy głównej arterii centrum - ulicy Abowiana znajduje się mnóstwo zabytkowych budynków w rozmaitych stylach architektonicznych - art nouveau, art deco, jak i monumentalnego socrealizmu. Niektóre podwórza kryją piękne ogrody czy fontanny. Tutaj też jest mnóstwo kawiarni i sklepów.

Główną atrakcją placu Republiki, zamykającego ulicę Abowiana, są "śpiewające fontanny". Znajduje się tu też Narodowe Muzeum Historii i Ormiańska Galeria Narodowa. Miłośnicy historii powinni udać się do muzeum Matenadaran z kolekcją starego piśmiennictwa ormiańskiego i Muzeum Zagłady (zbrodni popełnionej na Ormianach przez Turków). Najciekawszym budynkiem muzealnym w mieście są natomiast Kaskady, gdzie sale ekspozycyjne ukryte są pod... schodami wiodącymi na wzgórze (świetny widok na Ararat!), a najbardziej intrygujące jest muzeum słynnego reżysera Siergieja Paradżanowa.

W dzielnicy Erebuni znajduje się twierdza pamiętająca czasy królestwa Urartu.

Erywań to również miasto wielu parków i jezior.

Katedra św. Grzegorza Oświeciciela (patrona Armenii)
Najcenniejsza świątynia w Erywaniu położona jest w południowej części centrum. Wybudowana na początku XXI wieku, na 1700-lecie proklamowania chrześcijaństwa jako religii państwowej w Armenii, zdobyła tytuł największego kościoła ormiańskiego na świecie. W skład kompleksu wchodzi kościół główny, dwie kaplice, wieża oraz wewnętrzny dziedziniec.

Kaskada
Budowę obiektu rozpoczęto w latach 70. XX wieku, dla uczczenia 50-lecia radzieckiej Armenii. Kaskada jest niczym innym jak podwójnym ciągiem szerokich schodów z białego kamienia, które prowadzą na szczyt wzgórza, położonego na północ od ścisłego centrum miasta. Schody przedzielone są licznymi fontannami oraz ukwieconymi tarasami.

Na niektórych piętrach Kaskad, pod schodami, urządzono sale wystawowe Muzeum Sztuki Cafesijana.

Szczyt schodów stanowi idealny punkt widokowy na całe miasto oraz górę Ararat (świętą górę Ormian), która przy dobrej pogodzie jest wyraźnie widoczna i zdaje się wręcz górować nad miastem, choć w rzeczywistości znajduje się za granicą turecką.
Kaskady, szerokie na 50 m, mają 572 stopnie. Wysokość od najniżej położonego punktu (plac Tamaniana) do najwyżej położonego punktu Kaskad wynosi 302 m. Wewnątrz kaskad wybudowano windę, która bezpłatnie umożliwia wjazd na górę. Na górze Kaskada planowana była budowa dużego szklanego muzeum. Budowa rozpoczęła się, jednak po kilka latach stanęła w miejscu. Powyżej tej niedokończonej części, wznosi się taras widokowy, wznoszący się na wysokości 450 metrów powyżej placu Tamaniana. Na tarasie wznosi się Iglica Pięćdziesięciolecia, postawiona na cześć 50-lecia radzieckiej Armenii. Ze szczytu tarasu rozciąga się wspaniały widok na miasto, a przy dobrej pogodzie także na Ararat. „To jeden z najdziwniejszych i najbardziej spektakularnych budynków muzealnych na świecie” – napisał o Kaskadach amerykański „New York Times”

Plac Republiki – główny plac w stolicy Armenii, Erywaniu.

Położony jest ponad pół kilometra na południe od drugiego ważnego placu stolicy – placu Wolności. Oba punkty łączy szeroki deptak Hiusisajin (Północny). ac jest miejscem przecięcia się pięciu ważnych dla stolicy ulic: Abowiana, Nalbandiana, Tigran Mec, Wazgena Sarkisjana i Amiriana. Na północny wschód od placu, tuż za gmachem muzealnym, znajduje się stacja metra Plac Republiki (Hanrapetutian hraparak).

Plac został zaprojektowany przez architekta Aleksandra Tamaniana w 1924 w ramach wielkiej przebudowy miasta. Choć większość pomysłów Tamaniana na przebudowę Erywania była uważana za ekstremalne i niemożliwe do zrealizowania, wizja placu doczekała się realizacji. Wszystkie znajdujące się tu wcześniej domy, restauracje i łaźnie zostały całkowicie zburzone. Budowa placu rozpoczęła się w 1926, a zakończono ją w 1929. Plac przebudowano w latach 1952-1958. Za czasów radzieckich nazywany był placem Lenina , ze względu na to, że mieścił się na nim pomnik wodza rewolucji bolszewickiej - Włodzimierza Lenina. Autorem tegoż pomnika, ustawionego w południowej części placu, był radziecki rzeźbiarz Siergiej Mierkurow. Pomnik Lenina wzniesiono 29 listopada 1940 w 20. rocznicę istnienia radzieckiej Armenii. Ręka posągu została nieco wyciągnięta do przodu, co miało dawać wrażenie ruchu, niczym krok w przyszłość[2]. Po odzyskaniu przez Armenię niepodległości zmieniono nazwę placu, zaś pomnik przeniesiono na dziedziniec znajdujący się na placu gmachu muzeum. Na dziedzińcu tym spoczywa także pomnik carycy Katarzyny II Wielkiej

Instytut Matenadaran im. św. Mesropa Masztoca, potocznie zwany Matenadaran – repozytorium dawnych rękopisów ormiańskich z siedzibą w Erywaniu. Od 1962 patronem Instytutu jest Mesrop Masztoc (361–440) – twórca alfabetu ormiańskiego i święty Kościoła Ormiańskiego.

Podstawą kolekcji był gromadzony przez wiele stuleci księgozbiór Katolikosatu Autokefalicznego Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego w Eczmiadzynie. W 1920 księgozbiór został skonfiskowany i upaństwowiony. W 1939 został przekazany władzom radzieckiej Armenii i przeniesiony do Erywania. W latach 1945–1957 wzniesiono tam według projektu architekta Marka Grigoriana monumentalny budynek nawiązujący stylistycznie do zabytków architektury Armenii. Magazyny książek zostały wykute w skale, co miało chronić kolekcję na wypadek wojny jądrowej. Przed wejściem do budynku ustawiono pomnik Mesropa Masztoca.

Matenadaran stanowi przedmiot dumy Ormian jako skarbnica tradycji narodowej. Przechowywane tam rękopisy były wielokrotnie ratowane przed zniszczeniem przez arabskich i tureckich najeźdźców. Kultura ormiańska od szesnastu stuleci związana jest z alfabetem ormiańskim. Ten związek przetrwał okres władzy radzieckiej – w Armenii nie wprowadzono cyrylicy.

Księgozbiór Matenadaranu liczył w 1892 r. 3158 manuskryptów, w 1913 r. już 4060. Zbiory rosną nieprzerwanie, także dzięki darom diaspory ormiańskiej. Oprócz 13 tysięcy rękopisów w języku ormiańskim Matenadaran posiada rękopisy łacińskie, arabskie, hebrajskie, greckie, perskie i in. Najstarsze rękopisy pochodzą z V w. Obok rękopisów gromadzone są też inkunabuły ormiańskie. Wiele rękopisów zdobionych jest iluminacjami. Do najcenniejszych zalicza się Kodeks Eczmiadzyński z VI-VII w. uważany za świętość narodową.

Błękitny Meczet w Erywaniu – jedyny meczet w Erywaniu - stolicy Armenii. Znajduje się w centrum miasta, na ulicy Masztoca 12.

W XVI wieku, podczas panowania Imperium Safawidów, szyizm został uznany za religię panującą w Persji, a tym samym na terytorium dzisiejszego Erywania. Meczet został zbudowany w 1765 przez perskiego gubernatora Hosejna Alego Chana jako miejsce piątkowego kazania. Istniała przy nim medresa (szkoła koraniczna). Gdy Rosjanie przejęli Erywań w 1827, Błękitny Meczet był największym z ośmiu meczetów w mieście. W czasach ZSRR, po 1931 roku, meczet zamknięto i urządzono w nim muzeum miejskie. Ponownie zaczął pełnić funkcje religijne po odzyskaniu przez Armenię niepodległości. Jest uważany za symbol dobrosąsiedzkich stosunków między Iranem a Armenią. W latach 1996-1999 został odrestaurowany z funduszy irańskich. Restauracja meczetu nie wśród wszystkich zdobyła uznanie, krytyce poddano to, iż nie zachowano w pełni dawnego wyglądu świątyni.

Meczet wieńczą dwudziestometrowa kopuła i minaret o wysokości 24 metrów, które podobnie jak portal są ozdobione jasnoniebieską, wpadającą w odcień turkusowy mozaiką. Przed budynkiem rozciąga się ogród, w którego centralnej części położona jest fontanna służąca wiernym do rytualnego obmywania się. Wokół ogrodu znajduje się kompleks budynków, a wśród nich biblioteka oraz wystawa irańskiej ceramiki. Całość zajmuje powierzchnię 7000 m². We wnętrzach dominuje minimalizm, ściany nie są pokryte płytkami i nie posiadają typowych elementów z islamską kaligrafią. Prostotą odznaczają się także mihrab i minbar. 

Katedra Świętego Grzegorza Oświeciciela w Erywaniu – katedra Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego, znajdująca się w centrum stolicy Armenii, Erywaniu. Świątynia leży na niewielkim wzgórzu Chandidżana, u podnóża którego przebiega ulica Tigrana Wielkiego, w dzielnicy Kentron, tuż obok stacji metra Generał Andranik. Katedra jest największym ormiańskim kościołem na świecie, zaś obok soboru Trójcy Świętej w Tbilisi jest jedną z największych świątyń na Zakaukaziu.

Katedra powstała dla upamiętnienia 1700. rocznicy proklamowania chrześcijaństwa jako religii państwowej w Armenii oraz jako miejsce spoczynku relikwii świętego Grzegorza Oświeciciela – patrona Armenii. Szczątki św. Grzegorza zostały z tej okazji przywiezione z Neapolu. Katedra powstała z inicjatywy Katolikosa Wazgena I. Budowa rozpoczęła się 7 kwietnia 1997 po uświęceniu ziemi błogosławieństwem udzielonym przez Katolikosa Karekina I. Kościół został zaprojektowany przez architekta Stepana Kiurkcziana, a budowa została zakończona w 2001 roku. Konsekracja katedry miała miejsce 23 września 2001, a wkrótce po tym przybył tu z wizytą papież Jan Paweł II. Obiekt został ufundowany przez prywatnych sponsorów

Kościół Katoghike– najstarszy kościół w Erywaniu – stolicy Armenii. Znajduje się w centrum miasta, u zbiegu ulic Abowiana i Sajat-Nowy. Jego nazwa (z języka greckiego katholiké) znaczy „ogólny”, „powszechny” i jest używana na określenie głównej świątyni danej miejscowości.

Niegdyś w tym miejscu znajdował się stary kościół katedralny, który uległ zniszczeniu podczas wielkiego trzęsienia ziemi w 1679 roku. W latach 1693-1695 odbudowano i przebudowano go, uzyskując kształt trójnawowej bazyliki bez kopuły i przy zewnętrznych wymiarach 16,8 x 28,4 m był jednym z większych kościołów ówczesnego Erywania. W ścianach wbudowane zostały chaczkary z lat 1679, 1693, 1694 i 1695. Kościół miał dwa wejścia; od strony południowej i zachodniej.

W 1936 w ramach odmładzania miasta, władze radzieckie zdecydowały o rozbiórce kościoła, aby zrobić miejsce dla bloków mieszkalnych. Archeolodzy, którzy nadzorowali rozbiórkę i archiwizowali inskrypcje oraz detale architektoniczne na zburzonych murach, zupełnie przypadkowo dokonali odkrycia. Gdy runęła część murów okazało się, że apsyda główna w świątyni była tak naprawdę małym kościołem pw. Matki Bożej. Na ścianie zachodniej znaleziono inskrypcje z 1229 i 1284, a na północnej – chaczkary i napisy z początku XVII wieku. Choć przypuszczano, że w tym miejscu mógł istnieć kościół, jednakże nie miano pojęcia, że taki mały kościół mógł przetrwać trzęsienie ziemi z 1679 i zostać „wchłoniętym” przez nową świątynię. Jako że odkryto najstarszy zachowany kościół w mieście, protesty mieszkańców i środowiska naukowego uchroniły go od zniszczenia, jakie planowały uczynić komunistyczne władze. Nazwano go wówczas „kościołem, którego Stalin nie mógł zburzyć”. Za to obudowano go ściśle z trzech stron blokami mieszkalnymi, w związku z czym przez długi czas był niemal niewidoczny z ulicy i trudny do znalezienia – dopiero w 2007 bloki wyburzono aby odsłonić zabytkowy kościół. Po uzyskaniu niepodległości, kościołowi przywrócono funkcje religijne[3]. W małym wnętrzu (5,4 x 7,5 m) można obejrzeć kilka rzeźbionych krzyży. Ze względu na swoje niewielkie rozmiary i ograniczoną przestrzeń, świątynia służy jako kaplica.

Obecnie buduje się przylegający od północy do starego kościoła nowy kompleks świątynny, na który składa się kościół św. Anny oraz nowa siedziba Katolikosa Wszystkich Ormian. 4 lipca 2009 Katolikos Wszystkich Ormian Karekin II dokonał poświecenia budowy. W uroczystości brali także udział m.in. prezydent Armenii Serż Sarkisjan, przewodniczący Sądu Konstytucyjnego Gagik Harutiunian i burmistrz Erywania Gagik Beglarian. Budowa kościoła i rezydencji katolikosa jest finansowana przez Amerykanina ormiańskiego pochodzenia Hiraira Hovnaniana i jego żonę Annę Hovnanian. Kościół św. Anny zostanie nazwany jej imieniem

Most Zwycięstwa – most na rzece Hrazdan w Erywaniu.

Po II wojnie światowej w Związku Radzieckim jako siły roboczej wykorzystywano jeńców wojennych. Rezultatem ich pracy jest most Zwycięstwa, zbudowany na rzece Hrazdan w Erywaniu. Niemieccy jeńcy pracowali przy jego budowie wraz mieszkańcami Armenii. Został on otwarty w 1945 roku. Most ma długość 200 m, szerokość 25 m, wysokość 34 m. Architektem siedmioczęściowego mostu jest Simon Hownanian

Wanadzor – miasto w północnej Armenii, w śródgórskiej kotlinie Małego Kaukazu, na wysokości 1350 metrów, przy połączeniu rzek Pambak, Wanadzoriget, Tandzut (dorzecze Kury)

Klasztor Sanahin – zabytkowy ormiański klasztor z X wieku znajdujący się we wsi Sanahin, w prowincji Lorri w północnej Armenii. Ulokowany jest w górnej części wsi, ponad głównym placem, w otoczeniu gęstej roślinności. W roku 2000 został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Klasztor wzniesiono mniej więcej w tym samym czasie, co leżący niedaleko klasztor Hachpat. Jednakże jego nazwę Sanahin tłumaczy się jako "starszy niż tamten", czyli niż Hachpat. Oba jednak powstały w duchu tej samej epoki – rozkwitu panowania ormiańskiej dynastii Bagratydów – a każdy z nich odgrywał ważną rolę jako centrum duchowe, naukowe, edukacyjne i kulturalne.

Hayravank to klasztor ormiański z XI-XII wieku, położony na północny wschód od wsi Hayravank, wzdłuż południowo-zachodniego brzegu jeziora Sevan w prowincji Armenii Gegharkunik. Kompleks klasztorny składa się z kościoła, kaplicy i gawita.

Wokół klasztoru znajdują się liczne chakkary i nagrobki będące częścią małego cmentarza. Na północny zachód, w niewielkiej odległości od tego miejsca, znajdują się pozostałości epoki brązu poprzez średniowieczne mury obronne i fundamenty osady. Wypolerowane czarne naczynie z wczesnej epoki brązu odkryto podczas wykopalisk archeologicznych w okolicy. W pobliżu odkryto również broń z metalu i kamienia, narzędzia, gliniane bożki, liczne naczynia, kominki i dwa groby, wszystkie z epoki żelaza.

Areni - winiarska wieś w marzie Wajoc Dor w Armenii.

We wsi znajduje się kościół z XIV wieku - Surb Astvatsatsin to Ormiański Kościół ukończony w roku 1321 znajduje się na szczycie płaskowyżu z widokiem na rzekę Areni i Arpę. Został zaprojektowany przez architekta i rzeźbiarza Momik'a Vardpet'a, który jest znany z projektu kompleksu klasztornego Noravank. W pobliżu znajdują się również ruiny z XIII wieku pałacu Tarsaitch Orbelian władcy Syunik'a, przeniesiony z Yeghegis do Areni w tym czasie. Ruiny mostu z XIII wieku zbudowanego przez biskupa Sarkis w latach 1265-87 leżą na północny wschód od kościoła w odległości jednego kilometra. W tym samym miejscu znajdują się pozostałości starszego mostu.

We wsi znajduje się stanowisko archeologiczne epoki brązu.

Winiarnia Areni-1 to 6100-letnia winiarnia, odkryta w 2007 roku w kompleksie jaskiń Areni-1 w wiosce Areni w prowincji Arayan Dzor w Armenii przez zespół archeologów ormiańskich i irlandzkich. Prace wykopaliskowe prowadził Boris Gasparyan z Instytutu Archeologii i Etnografii Narodowej Akademii Nauk w Armenii i Ron Pinhasi z University College Cork, a sponsorowali je Fundacja Gfoellera i University College Cork. W 2008 roku Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles przyłączył się również do projektu z Grzegorzem Areshianem jako współreżyserem projektu Areni. Od tego czasu prace wykopaliskowe są sponsorowane przez UCLA i National Geographic Society. Wykopaliska w winnicy zostały ukończone w 2010 roku.

Winiarnia składa się z kadzi fermentacyjnych, prasy do wina, słoików do przechowywania, ceramiki i uważa się, że jest co najmniej tysiąc lat starsza od winnicy odkopanej w Judei i Samarii w 1963 roku, która jest drugą najstarszą obecnie ...

Dilidżan – miasto w Armenii, w prowincji Tawusz, nad rzeką Achstew; 41 kilometrów na wschód od Wanadzoru. Uzdrowisko, rozlewnie wód mineralnych; fabryka mebli. Centrum miasta to skrzyżowanie dróg krajowych M4 i M8.

Noratus. To cmentarz z największą ilością chaczkarów w jednym miejscu! Chaczkary, czyli płyty z bogatą ornamentyką i krzyżem ormiańskim upamiętniające kogoś lub coś. Zobaczycie je również w monastyrach czy nawet na rozstajach dróg, ale właśnie w Noratus jest ich najwięcej. Warto tu zajrzeć przy okazji wizyty nad Jeziorem Sewan.

Monastyr Marmaszen jest przykładem X w.

Najwyższy szczyt Armenii, Aragac, wznosi się na wysokość 4090 m n.p.m. Podobnie jak jego większy kuzyn- Ararat- jest wygasłym wulkanem, a cały obszar Wyżyny Armeńskiej pozostaje aktywny sejsmicznie. Prawdziwym symbolem Armenii jest Ararat, Masis, góra o dwóch wierzchołkach, z których wyższy osiąga wysokość 5137 m n.p.m

W promieniach słońca dojrzewają też dorodne arbuzy i melony. Jednak, przede wszystkim, Armenia słynie z wybornego wina. Zwłaszcza w okolicach Areni, nagrzane słońcem wyżyny stwarzają idealne warunki do uprawy winorośli. Miejscowe wino jest słodkie, a produktem jego destylacji jest trunek znany i ceniony w świecie: brandy Ararat. Anegdota mówi, iż podczas konferencji w Jałcie sam Winston Churchill, poczęstowany przez Stalina kieliszkiem Araratu, zachwycił się trunkiem do tego stopnia, iż począł regularnie zamawiać zapasy brandy prosto z Erywania. Podobno rocznie importował aż 400 butelek trunku.

Przeznaczone do zawieszenia na ścianie (po dziełach sztuki nie depcze się butami) i zdobione bogatym wzornictwem dywany, do dziś ręcznie wyrabia się m.in. w Stepanakercie, stolicy Górskiego Karabachu. Na obszarze Armenii dywany wyplatano już w siódmym stuleciu p.n.e. Najstarszy (niemal) kompletny dywan, pochodzenia (najprawdopodobniej) ormiańskiego został odnaleziony w grobowcu Pazyryk na Syberii. Powstał pomiędzy V a III wiekiem p.n.e.

Armenia to nie tylko stada kóz i złociste pola pszenicy. Ciepły klimat sprzyja uprawie moreli. Z ich drewna wykonuje się m. in. narodowy ormiański instrument, duduk, a słoiki z przetworami znajdziecie na przydrożnych straganach. Czy wiecie, że łacińska nazwa moreli brzmi prunus armeniaca? W dosłownym tłumaczeniu: ormiańska śliwka.

Duduk – instrument dęty drewniany z podwójnym stroikiem, pochodzący z Armenii, wyrabiany zazwyczaj z drewna moreli. Ma ciepłe, nosowe brzmienie zbliżone do saksofonu.

Ormiański Dram (skrót: AMD) jest oficjalną walutą w Armenii oraz Republice Górskiego Karabachu. Każdy dram dzieli się na 100 lumów.