Kostaryka
Kostaryka dosł. ‘bogate wybrzeże’, Republika Kostaryki – państwo w Ameryce Północnej nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym. Graniczy od północy z Nikaraguą na odcinku 309 km i od południa z Panamą – 330 km. Łączna długość wybrzeża karaibskiego i pacyficznego wynosi 1290 km.
Powierzchnia, skrajne punkty i granice
Powierzchnia – 51 100 km², co odpowiada 1/6 powierzchni Polski
Kraj o podłużnym konturze ciągnie się z północnego zachodu na południowy wschód na długości ponad 300 km i jest szeroki na około 150 km.
Kostaryka graniczy z następującymi państwami:
Nikaragua – 309 km
Panama – 330 km
Klimat
Cały obszar kraju leży w strefie klimatu równikowego, charakteryzującego się wysokimi przez cały rok temperaturami i opadami deszczu. Jedynie w północno-zachodniej części kraju, na wybrzeżu pacyficznym ukazują się cechy klimatu podrównikowego. Wpływ na klimat wybrzeża karaibskiego mają wiatry pasatowe. Barierę klimatyczną stanowią wysokie góry, które zatrzymują wilgotne masy powietrza znad Morza Karaibskiego.
Temperatury są przez cały rok są wysokie, a ich przebieg jest typowy dla klimatu równikowego. Występuje piętrowość klimatyczna. Obszary nizinne i tereny do 1000 m n.p.m. to piętro gorące, gdzie średnia roczna wynosi 24-28 °C. Piętro umiarkowane, leżący pomiędzy 1000 a 2000 m n.p.m. to temperatury około 20 °C, powyżej 2000 m n.p.m. jest chłodno i średnie temperatury nie przekraczają 18 °C.
Opady na obszarze całego kraju są wysokie. Największe wartości notuje się we wschodniej części kraju nad Morzem Karaibskim, średnio spada tam od 2500 mm do 3000 mm rocznie. Maksima opadowe dochodzą do 5000 mm. Opady są całoroczne, typowe dla wilgotnego i tropikalnego klimatu. Na zachodzie, nad Pacyfikiem opady są niższe i wynoszą od 1000 do 2000 mm rocznie. Na zachodnim, szczególnie na północno-zachodnim wybrzeżu występują półroczna pora sucha.
Flora
Szata roślinna jest dobrze zachowana, gdzie około 50% powierzchni kraju stanowią lasy tropikalne. Obszary lasów tropikalnych obejmują wszystkie wilgotne tereny do 1000 m n.p.m. Ekosystem ten jest bogaty gatunkowo, rosną tam takie drzewa jak heban, mahoń i wiele innych. Cechą powszechną jest występowanie pnączy i lian, oraz ponad 1000 gatunków storczyków. Powyżej 1000 m n.p.m. także rosną lasy tropikalne, ale występuje też udział drzew, które zrzucają liście w porze suchej – głównie są to dęby. Wyżej rosną górskie lasy, gdzie powszechne są drzewiaste paprocie. Ponad 2700 m n.p.m. strefa lasów ustępuje górskim łąkom i pastwiskom. Nad Oceanem Spokojnym i na zachodnich zboczach gór rosną suche lasy parkowe i sawanny. Północno-zachodnia części kraju porośnięta jest suchymi lasami zrzucającymi liście w porze suchej. Charakterystyczne dla tego regionu jest występowanie palm.
Fauna
Kostaryka należy do środkowoamerykańskiej krainy neotropikalnej. Świat zwierząt jest dobrze zachowany i niezwykle bogaty w ekosystemach lasów tropikalnych. Do dużych drapieżników należą jaguary i pumy. Liczne są małpy żyjące w koronach drzew, a także gady i płazy, w tym wiele gatunków trujących i jadowitych. Powszechne są także owady, w tym duże gatunki jadowitych pająków i mrówki. Bogaty świat ptaków reprezentują kolibry i papugi, występuje ponad 600 gatunków ptaków. Na uwagę zasługuje również bogactwo odmian różnych gatunków motyli.
10% powierzchni kraju jest objęte ochroną, w Kostaryce znajduje się 29 parków narodowych
Kostaryka. Ustrój polityczny.
Republika prezydencka;
konstytucja z 1949; głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję (bez prawa ponownego wyboru); prezydent powołuje rząd i jest jego szefem, jest też nacz. dowódcą sił publicznych (Kostaryka nie ma armii); władza ustawodawcza należy do 1-izbowego Zgromadzenia Ustawodawczego, wybieranego w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję; władzę wykonawczą sprawuje prezydent i odpowiedzialny przed nim rząd.
Flaga Kostaryki została przyjęta 13 lipca 1964. Proporcje 3:5. Bandera cywilna jest bez herbu.
Do barw flagi Zjednoczonych Prowincji Ameryki Środkowej dodano w 1848 kolor czerwony, by otrzymać francuskie barwy republikańskie. W środku flagi umieszczono emblemat państwowy. Obecny wzór flagi i emblematu wprowadzono w 1964.
Herb Kostaryki ma postać tarczy herbowej z umieszczonymi na niej wizerunkami dwóch okrętów i lądu o trzech górskich szczytach. Okręty przypominać mają o związanej z morzem przeszłości kraju, zaś góry nawiązują do istniejących w Kostaryce wulkanów. Pas lądu, a po jego obu stronach woda pokazuje położenie kraju pomiędzy dwoma oceanami: Atlantyckim (a dokładniej: Morzem Karaibskim) i Spokojnym. Nad oceanem znajduje się wchodzące słońce.
U góry umieszczono 7 gwiazd, odpowiadających liczbie prowincji kraju, zaś nad nimi - wstęgę z oficjalną nazwą państwa w języku hiszpańskim: REPUBLICA DE COSTA RICA.
Ponad tarczą herbową umieszczono błękitną wstęgę z napisem America Central (Ameryka Środkowa)
Herb Kostaryki przyjęty został 29 września 1848 roku, modyfikowany 27 listopada 1906 r., w obecnej formie obowiązuje od 21 października 1964 r., kiedy to dokonano nieznacznej zmiany symbolu polegającej na dodaniu dwóch gwiazd, co było spowodowane zmianą ilości prowincji z 5 do 7.
Kostaryka, jak przystało na normalny kraj, posiada własną walutę – Colones (CRC).
Kostaryka dzieli się na 7 prowincji
Około 84% ludności stanowi ludność biała i Metysi, 6,7% stanowią Mulaci, 2,4% Indianie, a Murzyni 1,1% populacji. Językiem urzędowym jest język hiszpański. Jest on w powszechnym użyciu. Jedynie Murzyni i Mulaci, zamieszkujący głównie prowincję Limón, posługują się głównie językiem angielskim.
Religie:
katolicyzm – 66,7%
protestantyzm – 22,7% (głównie: zielonoświątkowcy)
brak religii – 7,9%
mormoni – 1%
tradycyjne religie plemienne – 0,8%
Świadkowie Jehowy – 0,6%
San José – stolica Kostaryki, położona w środkowej części kraju około 110 km od wybrzeża pacyficznego i 160 km od wybrzeża karaibskiego. Miasto leży w gęsto zaludnionej śródgórskiej kotlinie zwanej Mesetą Centralną, na wysokości około 1165 m n.p.m. San José jest też ośrodkiem administracyjnym prowincji San José.
Miasto zostało założone stosunkowo późno, bo w 1737 jako Villa Nueva. Funkcję stolicy pełni od 1823 (wcześniej stolicą było pobliskie Cartago). W mieście zachowało się, mimo zniszczeń spowodowanych trzęsieniami ziemi, wiele budynków z okresu kolonialnego, m.in. katedra z XVIII i XIX wieku, kościół La Merced z końca XVIII wieku, teatr narodowy z końca XIX wieku oraz liczne XIX-wieczne pałace. Atrakcję turystyczną stanowią też pobliskie wulkany: Irazú i Poás.
San José stanowi główny ośrodek handlowy i przemysłowy Kostaryki. Rozwinął się tu przemysł spożywczy, włókienniczy i środków transportu. Ważny węzeł komunikacyjny, położony przy Autostradzie Panamerykańskiej, posiada połączenie kolejowe z portami morskimi Puntarenas nad Ocean Spokojnym i Limón nad Morzem Karaibskim. Międzynarodowy port lotniczy im. Juana Santamaríi położony jest 20 km na zachód od San José w pobliżu miasta Alajuela. W mieście istnieją dwa uniwersytety, w tym najstarszy w kraju Universidad de Costa Rica założony w 1843.
Teatr National de Costa Rica w San José. Jest to jeden z ciekawszych historycznych obiektów stolicy i stanowi dumę jej mieszkańców. Zbudowany został w stylu neoklasycystycznym z barwnymi wnętrzami.
Arenal – stożek wulkaniczny w paśmie Cordillera de Guanacaste, w północnej Kostaryce. Jest to stratowulkan. Osiąga wysokość 1633 m n.p.m. (niektóre źródła podają 1657 lub 1670 m n.p.m.).
Arenal jest najmłodszym wulkanem Kostaryki, jego pierwszą erupcję datuje się na 7 tys. lat temu. Jest to zarazem najbardziej aktywny wulkan Kostaryki. Ostatnia większa erupcja miała miejsce w 1968, kiedy wulkan wybuchł gwałtownie po 400 latach uśpienia. W czasie tej erupcji zginęło 87 osób. Opad popiołów zniszczył miejscowe pastwisko i zmusił lokalnych hodowców do ubicia 100 tys. sztuk bydła. Od 1968 obserwuje się stałą niewielką aktywność wulkaniczną: powolne wypływy lawy i emisję materiału piroklastycznego.
W 1991 na obszarze wulkanu Arenal i wygasłego wulkanu Chato utworzono park narodowy Arenal.
U stóp wulkanu znajduje się jezioro Arenal, dodatkowo podpiętrzone w celach energetycznych.
Poás – czynny stratowulkan w środkowej Kostaryce, w paśmie Cordillera Central.
Poás to jeden z najbardziej aktywnych wulkanów Kostaryki. Wulkan ma trzy kratery, z których dwa wypełniają jeziora kraterowe. Dlatego też często mają tu miejsce erupcje freatyczne lub freatomagmowe, kiedy to woda dostaje się szczelinami do wnętrza wulkanu, ulega podgrzaniu, przekształca się w parę wodną, która wydostaje się pod ciśnieniem, powodując wybuch. Niekiedy erupcja przypomina wybuch olbrzymiego gejzera.
Najstarsza erupcja w czasach historycznych miała miejsce w 1828, ostatnia w 1996. W międzyczasie naliczono ich 39.
W 1971 wokół wulkanu utworzono park narodowy Volcán Poás.
Na obszarze Kostaryki znajduje się 112 stożków i szczytów wulkanicznych, z czego siedem wykazuje aktywność. Ich erupcje poprzedzane są zwykle trzęsieniem ziemi. Wszystkie wulkany należą do pacyficznego pierścienia ognia.
Najwyższym wulkanem Kostaryki jest Irazú, który wznosi się na wysokość 3432 m n.p.m.
Park Narodowy Barra Honda – park narodowy założony w 1974 roku w Kostaryce o powierzchni 2295 ha, położony 17 kilometrów na północny zachód od miejscowości Nicoya.
Bezpośrednią przyczyną utworzenia parku było odkrycie w 1970 roku przez speleologów datowanych na około 300 rok p.n.e. pozostałości ludzkich kości w jaskini Nicoya.
Zawiera on system 42 jaskiń, wśród których zaledwie część jest zbadana. Najgłębszą z nich jest jaskinia Santa Ana (240 metrów). Największa ilość formacji jaskiniowych znajduje się w jaskini Terciopelo (Węża), którą tworzą cztery komory, m.in. Mashroom, Cavern z formacją przypominającą głowę lwa i organ z naciekami wydającymi dźwięki. Najliczniej zamieszkana przez nietoperze jest jaskinia Pozo Hediondo. Jaskinie znane były już Indianom, którzy mierzyli ich głębokość przy pomocy sznurka (nazwa parku w tłumaczeniu oznacza „głęboki sznurek”). Wznoszący się na wysokość 300 metrów najwyższy szczyt parku – Barra Honda, stanowi punkt widokowy. Uformowany został 60 – 70 milionów lat temu.
Park porośnięty jest przez suchy, tropikalny las (drzewa gumbo-limbo). W przeszłości kilku farmerów próbowało karczowania go pod uprawy kukurydzy. Zamieszkiwany jest przez m.in. białoogonowe jelenie, oposy, koati, pumy i kojoty.
Kamienne kule z Kostaryki – monolityczne rzeźby w kształcie kul wykonane przez człowieka, odkryte na obszarze Kostaryki, o średnicy od kilku centymetrów do ponad dwóch metrów (największa znaleziona ma 2,4 m średnicy i waży ok. 16 ton). Lokalnie są nazywane Las Bolas, co dosłownie oznacza Kule. W 2014 wraz z prekolumbijskimi osadami wodzowskimi kamienne kule wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Kule znajdowano obok przedmiotów datowanych od 200 roku p.n.e. do 800 roku n.e. Podczas innych prac archeologicznych obok kul odnajdywano złote ozdoby typowe dla okresu ok. 1000 roku n.e. Jeszcze inne przedmioty znalezione w innym miejscu wraz z kulami wskazywały na XVI stulecie. W związku z tym można stwierdzić, że kule były wytwarzane w przedziale czasowym wynoszącym 1800 lat, prawdopodobnie przez rdzennych mieszkańców Kostaryki posługujących się językiem czibczańskim. Lud ten żył w odosobnieniu w siedliskach nieprzekraczających 2000 mieszkańców, zajmując się głównie uprawą m.in. fasoli, kukurydzy, manioku, papai, ananasów, dyń, awokado, kakao
Wokół kamiennych kul narodziło się wiele mitów wynikających z ich pozornej doskonałości, usytuowania, w jakim je odnaleziono (wiele było ułożonych w linie, figury geometryczne, a inne były częściowo zakopane w ziemi) oraz ich struktury (niektóre są z głębokimi bruzdami). Niektóre opowieści mówią o schowanym wewnątrz kul złocie (wskutek czego wiele zniszczono). Podobnym opowieściom sprzyja fakt, że kamienne kule stanowią swojego rodzaju tajemnicę archeologiczną, gdyż w wyniku hiszpańskiej kolonizacji zaprzestano ich wytwarzania, a rdzenna ludność nie zostawiła po sobie żadnych jednoznacznych dowodów potwierdzających słuszność jakiejkolwiek teorii dotyczącej ich przeznaczenia[4].
Niemniej według archeologów prawdopodobnie mogły one służyć jako świadectwo rangi w lokalnym społeczeństwie lub być rodzajem kalendarza do planowania upraw
Bazylika Nuestra de los Angeles w mieście Cartago – jedna z najważniejszych świątyń na Kostaryce; jej obecny wygląd jest efektem przebudowań, które musiały być dokonane po trzęsieniu ziemi, które miało miejsce w dziewiętnastym wieku; budowla jest przykładem typowej architektury kolonialnej z domieszką stylu bizantyjskiego.
Cartago - miasto w Kostaryce, położone w środkowej części kraju, u stóp wulkanu Irazú (3432 m n.p.m.), w odległości 22 km od stolicy kraju San José. Jest ośrodkiem administracyjnym prowincji Cartago. Ludność: 156 600 mieszkańców.
Cartago, założone w 1563 przez hiszpańskiego zdobywcę Juana Vasqueza de Coronado, jest najstarszym miastem kraju i zarazem jego pierwszą stolicą. Funkcję tę Cartago pełniło do 1823. Ze względu na swoje położenie w strefie sejsmicznej miasto zostało dwukrotnie (1841, 1910) zniszczone przez trzęsienie ziemi i wybuch wulkanu Irazú.
Jednym z mniejszych parków jest Parque Nacional Manuel Antonio położony na wybrzeżu Pacyfiku, w odległości ok. 170 km od San Jose. Park ten był jednym z pierwszych udostępnionych dla ruchu turystycznego.
Park Narodowy Manuel Antonio – uważany za jeden z najpiękniejszych rezerwatów przyrody na Kostaryce; jego tropikalne lasy, piaszczyste plaże, rafy koralowe to jego największe atuty; zachwyt wśród turystów wzbudza tutejsza fauna i flora; w parku żyje ponad 350 gatunków zwierząt, a przeważnie są to ptaki.
Park Narodowy Tortuguero – park narodowy położony w północno-wschodniej części Kostaryki.
Został założony w 1970 roku. Jego powierzchnia wynosi 18946 ha.
Park powstał dla ochrony żółwi (morskich zielonych, szylkretowych i skórzastych), które od lipca do października składają tu jaja. Oprócz żółwi zobaczyć tu można krowy morskie, iguany, małpy, krokodyle, dzikie koty, 300 gatunków ptaków i prawie 60 gatunków nietoperzy.
Teren ten składa się z rozległej aluwialnej równiny zalewowej, która powstała na skutek połączenia się delt rzek z ich meandrującymi korytami. Wybrzeże porośnięte jest lasami nadmorskimi z przewaga palmy kokosowej. W głębi lądu rozpościerają się bagniste dżungle, które poprzecinane są wstęgami rzecznych kanałów. Park całkowicie pozbawiony jest dróg kołowych, a transport odbywa się wyłącznie przy pomocy długich, motorowych czółen. Najwyższym szczytem parku jest Cerro Tortuguero (Szczyt Żółwia). Występują na nim liczne żaby.
Heredia – miasto w środkowej Kostaryce, położone w śródgórskim obniżeniu Meseta Centralna na wysokości około 1140 m n.p.m., u południowych podnóży wulkanu Barva. Znajduje się 11 km na północ od stolicy kraju San José. Heredia jest ośrodkiem administracyjnym prowincji Heredia. Ludność: 20,2 tys. mieszk. (2000).
Miasto zostało założone około 1570 jako Cubujuquí. Później nosiło nazwę Villavieja, by ostatecznie przyjąć obecną nazwę w 1763. W latach 30. XIX wieku Heredia pełniła krótko funkcję stolicy kraju.
W Heredii znajduje się jeden z najważniejszych uniwersytetów kraju Universidad Nacional de Costa Rica.
Miasto położone jest niedaleko Drogi Panamerykańskiej.
W Kostaryce znajduje się 29 parków narodowych i ponad 10% powierzchni kraju jest objęte całkowita ochroną,
Poza leniwcami żyją tu jaguary, pumy i 6 gatunków małp. Powszechne są jaszczury I jaszczurki czy tez tak zwane tzw. szmaragdowe bazyliszki (wyglądają jak miniaturowe smoki wawelskie). Występuje ponad 600 gatunków ptaków.
Około 50% powierzchni kraju stanowią lasy tropikalne. Obszary lasów tropikalnych obejmują wszystkie wilgotne tereny do 1000 m n.p.m. Ekosystem ten jest bogaty gatunkowo, rosną tam takie drzewa jak heban, mahoń oraz ponad 1000 gatunków storczyków.
Rincón de la Vieja – trzeci pod względem wielkości kompleks wulkaniczny (stratowulkan) w Kostaryce
Rincón de la Vieja (Zakątek starej damy) wznosi się na wysokość 1916 m n.p.m. i znajduje się w Cordillera de Guanacaste w obrębie Parku Narodowego Rincon de la Vieja. Jego wiek datuje się na ok. milion lat. W skład wulkanu wchodzi dziewięć kraterów z których wyróżniają się Rincon – 1806 m, Von Seebach – 1895 m. i Santa Maria – 1916 m. Główny krater Rincon de la Vieja ma kształt elipsy. Ma 100 metrów głębokości i ok. 500 metrów szerokości. Wulkan jest cały czas aktywny. Z jego wnętrz wydobywa się para i związki siarczanowe.
Ostatnią dużą erupcję odnotowano w latach 1966–1970. Mniejsze występowały w 1984, 1991 i 1996 roku. Na południe od krateru znajdują się słodkowodne jeziora, wodospady i tereny zwane Las Hornillas i Las Pailas.
Nazwa wulkanu została nadana przez Indian ze szczepu Guatuso, którzy wierzyli, że na stoku żyje stara czarownica, która zionęła ogniem kiedy była zdenerwowana.
Miravalles – wulkan w Kostaryce położony w paśmie górskim Cordillera de Guanacaste. Osiąga wysokość 2028 m n.p.m. Jedyna historyczna erupcja miała miejsce w 1946.
Cordillera de Guanacaste - pasmo gór wulkanicznych w północno-zachodniej Kostaryce. Ciągnie się na długości 110 km z północnego zachodu na południowy wschód. Najwyższym szczytem jest wulkan Miravalles - 2028 m n.p.m. Ostatnia erupcja w tym paśmie, wulkanu Arenal, miała miejsce w 1968.
Ważniejsze szczyty:
Miravalles - 2028 m n.p.m.
Tenorio - 1916 m n.p.m.
Rincón de la Vieja - 1806 m n.p.m.
Arenal - 1633 m n.p.m.
Orosí - 1487 m n.p.m.
Puntarenas – miasto w Kostaryce, położone w północno-zachodniej części kraju na niewielkim półwyspie, wcinającym się w głąb zatoki Nicoya (Ocean Spokojny)
Puntarenas to główny port morski Kostaryki na wybrzeżu pacyficznym. Wywozi się tędy głównie kawę. W pobliżu miasta przebiega Autostrada Panamerykańska.
Miasto posiada też atrakcyjne plaże, które przyciągają turystów.
