Ekwador i Wyspy Galapagos
Ekwador (Republika Ekwadoru) – państwo w Ameryce Południowej położone nad Oceanem Spokojnym, jedno z czterech powstałych w wyniku rozpadu Wielkiej Kolumbii w 1830 r. Sąsiaduje od północy z Kolumbią, a od południa z Peru. W skład Ekwadoru wchodzą także położone na Oceanie Spokojnym Wyspy Galapagos – są jego największą atrakcją turystyczną. Nazwa kraju pochodzi od hiszpańskiego słowa oznaczającego równik.
Ekwador – najmniejszy kraj andyjski, położony w północno-zachodniej części Ameryki Południowej nad Oceanem Spokojnym. Ekwador jest krajem o urozmaiconym krajobrazie, gdzie przez jego obszar ciągną się Andy, a wschodnia i nadbrzeżna na zachodzie część jest nizinna. W Ekwadorze panuje tropikalny klimat, a obecność wysokich gór warunkuje istnienie pięter klimatycznych.
Powierzchnia :
powierzchnia całkowita: 283 560 km² (wraz z wyspami Galapagos)
ląd: 276 840 km²
wody śródlądowe: 6720 km²
Rozciągłość południkowa kraju wynosi 710 km, a równoleżnikowa 630 km. Ekwador graniczy z następującymi państwami:
Kolumbia - 590 km
Peru - 1 420 km
Linia brzegowa - 2 237 km
Klimat
Ekwador leży w strefie klimatu równikowego, jednakże ze względu na rzeźbę terenu klimatu jest zróżnicowany. Na strefę wybrzeża dodatkowo ma wpływ zimny Prąd Peruwiański, który obmywa południową część ekwadorskiego wybrzeża. Na strefie gór występuje piętrowość klimatyczna.
Temperatury na terenach nizinnych wynoszą od 24° do 28 °C, przy niewielkich dobowych wahaniach. Regiony leżące na samym południu kraju mają nieco większe amplitudy termiczne związane z występowaniem bardziej suchego klimatu podrównikowego. Na terenach leżących powyżej 1 000 m n.p.m. temperatury są bardziej umiarkowane i wynoszą od 16° do 18°. W wyższych partiach gór powyżej 2 500 m n.p.m. jest chłodno i średnie wartości termiczne wynoszą od 12° do 15 °C, ponadto na terenach górskich występują duże dobowe wahania temperatur. Na wysokościach powyżej 4 000 m n.p.m. temperatury są już bardzo niskie i średnia dobowa nie przekracza 10 °C.
Opady są bardzo zróżnicowane. Południowa części wybrzeża to obszar będący pod wpływem Prądu Peruwiańskiego, który nie przynosi opadów deszczu, a co za tym idzie średnia roczna opadowa wynosi tam w granicach 400-500 mm. Niewielkie jak na strefę równikową są także opady w kotlinach śródgórskich. Północnej regiony otrzymują średnio 1 300 mm, zaś południowe jedynie 400 mm. Większe opady występują we wschodniej części kraju. Wschodnie przedgórza Andów i Nizina Amazonki otrzymują średnia powyżej 2 000 mm rocznie, zaś największe opady notuje się na północnym krańcu wybrzeża ekwadorskiego. Rocznie spada tam do 3 000 mm deszczu. Śnieg pada jedynie wysoko w górach, powyżej 4 000 m n.p.m.
Flora
Szata roślinna jest zróżnicowana. Nieco ponad połowę powierzchni kraju zajmują lasy. Na północy kraju, zwłaszcza w północnej części wybrzeża i na wschodnich przedgórzach Andów rośnie wilgotny las tropikalny, gdzie do cennych gatunków drzew należy mahoniowiec, palisander, balsa, kauczukowiec i puchowiec. Południowa część wybrzeża pokryta jest suchymi lasami i sawannami. W niektórych miejscach na południu kraju występują półpustynie. Wzdłuż pasa nadmorskiego, a szczególności w obrębie ujścia Guayas rosną lasy namorzynowe. Wysoko w kotlinach śródgórskich występuje formacja roślinna - parámo złożona z traw, roślin poduszkowych oraz z krzewów. W niższych partiach gór rośnie górski las równikowy.
Fauna
Fauna Ekwadoru należy w większości do krainy gujańsko-brazylijskiej, zaś fauna terenów wysoko położonych to kraina chilijsko-patagońska. Regiony na wschodzie kraju reprezentowane są przez gatunki typowe dla Amazonii. Żyją tam tapiry, kapibary, a nielicznie też duże drapieżniki jak jaguary. Rzeki obfitują w ryby. Liczne są gady i płazy, które są powszechne w lasach równikowych. W Andach charakterystycznym gatunkiem jest lama, oraz kondor.
Endemiczna jest fauna Wysp Galapagos. Na wyspach żółwie słoniowe, legwany morskie i lądowe. Na wyspach żyją lub przebywają okresowo liczne kolonie ponad 50 gatunków ptaków morskich, na uwagę zasługują tu albatrosy.
W Ekwadorze znajdują 22 parki narodowe (17 w Andach) oraz liczne rezerwaty. Na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO wpisano Park Narodowy Galapagos.
Ekwador leży w obrębie dwóch jednostek tektonicznych, jakimi są: młode góry fałdowe - Andy i przedgórskie zapadlisko na skraju platformy południowoamerykańskiej.
Główne łańcuchy Andów tworzą masywy wulkaniczne i dzielą się na trzy równolegle biegnące do siebie pasma. Są to Kordyliera Zachodnia, Kordyliera Środkowa i Kordyliera Wschodnia. Między tymi łańcuchami leżą obniżenia, Między Kordylierą Zachodnią a Środkową leży obniżenie wypełnione lawami i popiołami wulkanicznymi. Kordyliera Wschodnia od Środkowej także jest rozdzielona przez wąskie obniżenie. Wschodnia część kraju jest zbudowana ze skał osadowych, które zalegają na prekambryjskim podłożu krystalicznym. Znajdują się tam złoża ropy naftowej. Tereny nizinne kraju pokryte są osadami aluwialnymi.
Ekwador leży w obrębie Pacyficznego Pierścienia Ognia, a co za tym idzie jest to region aktywny wulkanicznie. W kraju znajduje się 30 wulkanów, z których 8 jest czynnych. W kraju notuje się trzęsienia ziemi.
Ustrój polityczny.
Zgodnie z konstytucją z 1979 (modyfikowana 1998) Ekwador jest republiką, z prezydentem, wybieranym w powszechnych wyborach na 4-letnią kadencję, jako głową państwa i szefem rządu. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Kongresu Narodowego (Narodowa Izba Reprezentantów, 100 członków), wybieranego w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent i odpowiedzialny przed nim rząd, a sądowniczą niezawisłe sądy.
Flaga Ekwadoru
Na fladze Ekwadoru znajdują się trzy pasy: żółty, niebieski i czerwony oraz godło. Pas czerwony i żółty reprezentują flagę Hiszpańską, a pasek niebieski symbolizuje ocean oddzielający Amerykę Południową od Hiszpanii.
Flaga została przyjęta 26 września 1860. 5 grudnia 1900 prawnie ustalono (Registro Oficial Nr 1272), że flaga cywilna będzie bez godła natomiast państwowa z godłem. W założeniu flaga cywilna miała być używana przez ludność oraz pozarządowe organizacje, jednak w praktyce ludność używa często flagi rządowej.
Herb Ekwadoru w obecnej formie został przyjęty w 1900 roku, a bazuje na wcześniejszej wersji z 1845.
Owalna tarcza herbowa przedstawia rzekę Guayas z wulkanem Chimborazo w tle. Statek na rzece nosi nazwę Guayas i był pierwszym zdatnym do żeglugi parowcem zbudowanym na zachodnim brzegu Ameryki Południowej. Zamiast masztu na statku umieszczono kaduceusz, symbolizujący ekonomię i handel. Na górze umieszczone jest złote słońce otoczone przez astrologiczne symbole barana, byka, bliźniąt oraz raka, symbolizujące miesiące od marca do lipca – czas trwania rewolucji marcowej w 1845 roku. Kondor nad tarczą herbową symbolizuje siłę i wielkość Ekwadoru, a wokół niej umieszczono ekwadorskie flagi.
Ekwador zamieszkują gł. Metysi (ok. 50% ludności kraju) i Indianie (40%) oraz Kreole, Murzyni, Mulaci i biali; gł. wyznania: katolicyzm. (90% ludności kraju) i protestantyzm
San Francisco de Quito (Quito) – stolica Ekwadoru, drugie co do wielkości miasto kraju (po Guayaquil). Położone w północnej części Ekwadoru w Andach na wysokości ok. 2700-2850 m n.p.m. (druga najwyżej położona stolica państwowa) na wschodnich stokach czynnego wulkanu Pichincha. Miasto położone jest ok. 40 km na południe od równika. Nazwa Quito pojawiła się w 1533 od wymarłego dzisiaj plemienia Kwitu.
Zachowało się tutaj wiele zabytków architektury kolonialnej, a zabudowa staromiejska została w 1978 wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Pichincha – aktywny stratowulkan w ekwadorskich Andach. Stolica Ekwadoru, Quito, leży pod jego wschodnimi stokami. Dwa najwyższe szczyty to Guagua (4784 m n.p.m., w keczua nazwa znaczy „dziecko”) i Rucu (4698 m n.p.m., nazwa znaczy „staruszek”).
Oba szczyty dobrze widać z Quito, wspinaczka nie jest trudna. W październiku 1999 r. doszło do erupcji, w wyniku której Quito zostało przykryte kilkoma centymetrami pyłu. Poprzednia erupcja miała miejsce w 1660 r.
Kościół Towarzystwa Jezusowego, zwany potocznie la Compañía, jest kościołem jezuitów w Quito w Ekwadorze. Jest to jeden z najbardziej znanych kościołów w Quito ze względu na dużą nawę główną, bogato zdobioną płatkami złota, złoconym tynkiem i rzeźbami w drewnie. Zainspirowany dwoma rzymskimi kościołami jezuickimi - Chiesa del Gesù i Chiesa di Sant'Ignazio di Loyola - la Compañía to jedno z najważniejszych dzieł hiszpańskiej architektury barokowej w Ameryce Południowej. To najbardziej ozdobny kościół w Quito i najpiękniejszy w kraju.
Cayambe – wulkan w Andach Ekwadoru. Leży ok. 70 km na północny wschód od Quito. To trzeci szczyt Ekwadoru.
Cayambe posiada stałą pokrywę śnieżną, jest jedynym pokrytym śniegiem punktem na całym równiku. Jest też najwyższym punktem na równiku.
Niedaleko leży miasto Cayambe, które otrzymało nazwę po wulkanie.
Pierwszym zdobywcą góry jest brytyjski wspinacz Edward Whymper, który zdobył górę w 1880.
Bazylika przysięgi Narodowej to kościół rzymskokatolicki położony w historycznym centrum Quito w Ekwadorze. Jest to największa neogotycka bazylika w obu Amerykach.
Cotopaxi – park narodowy w Ekwadorze o powierzchni 334 km², utworzony w 1975 roku.
Cotopaxi to jeden z najwyższych aktywnych wulkanów świata! Średnica krateru sięga aż 700 metrów.
Cuicocha to 3-kilometrowy krater i jezioro kraterowe u podnóża wulkanu Cotacachi w Cordillera Occidental w ekwadorskich Andach.
Jego nazwa pochodzi od języka rdzennego Kichwa i oznacza "Lago del Cuy" lub świnkę morską Laguna po angielsku. Otrzymała tę nazwę ze względu na kształt królika doświadczalnego największej wyspy w środku laguny. Zwierzęta te odgrywają istotną rolę w życiu codziennym Ekwadorczyków, ponieważ szybko się rozmnażają i potrzebują minimum pożywienia i opieki, aby przetrwać. Wytwarzają one posiłek wysokobiałkowy, szczególnie dla populacji żyjących na dużych wysokościach.
Kaldera powstała w wyniku ogromnej erupcji około 3100 lat temu, która wytworzyła około 5 kilometrów sześciennych przepływu piroklastycznego i pokryła otaczający obszar popiołem wulkanicznym do 20 cm głębokości. Od tego czasu wulkan jest uśpiony.
Mitad del Mundo – obszar ziemi będący własnością prefektury prowincji Pichincha w Ekwadorze, która znajduje się w kantonie Quito, 20 km na północ od centrum Quito.
Na terenie Mitad del Mundo znajduje się muzeum etnograficzne Ekwadoru. Trzydziestometrowy monument, zbudowany w latach 1979-1982, został postawiony w miejscu domniemanej linii równika.
W zamierzeniu linia przechodząca przez plac miała wyznaczać równik, jednakże w rzeczywistości cała zabudowa położona jest około 240 metrów na południe od równika, co jednak nie zostało potwierdzone specjalistyczną aparaturą.
Chimborazo – szczyt pochodzenia wulkanicznego w Andach. Najwyższy szczyt Ekwadoru, położony w centralnej jego części na północny wschód od Guayaquil, o wysokości 6263,47 m n.p.m. Góra jest objęta parkiem narodowym Sangay. Mimo iż Chimborazo leży prawie na równiku, jego szczyt pokryty jest lodowcami. Zdobyty po raz pierwszy 4 stycznia 1880 przez angielskiego podróżnika i andynistę Edwarda Whympera.
Chimborazo uznawany jest za szczyt najbardziej odległy od środka Ziemi. Warunkuje to znaczna wysokość i bliskość równika. Tereny położone na równiku są najdalej położone od środka Ziemi, odległość ta spada wraz ze zwiększaniem się szerokości geograficznej i najmniejsza jest na biegunach. Zmiany te wynikają z ruchu obrotowego Ziemi, który powoduje jej spłaszczenie biegunowe, do kształtu bliskiego elipsoidzie obrotowej.
Quilotoa to wypełniona wodą kaldera i najbardziej zachodni wulkan w ekwadorskich Andach. Kaldery o szerokości 3 km powstały w wyniku rozpadu tego dakitowego wulkanu po katastrofalnej erupcji VEI-6 około 600
lat temu, która wytworzyła przepływy piroklastyczne i lahary, które dotarły do Oceanu Spokojnego, i rozprzestrzeniła się w powietrzu pokład złożony z popiołu wulkanicznego. północne Andy. Ta ostatnia erupcja nastąpiła po okresie uśpienia wynoszącym 14 000 lat i jest znana jako erupcja plutara w 1280 roku. Czwarta faza erupcji była freatomagmatyczna, co wskazuje, że w tym czasie znajdowało się już jezioro kraterowe.
Cuenca (pełna nazwa: Santa Ana de los cuatro rios de Cuenca) – miasto w południowym Ekwadorze, w kotlinie śródgórskiej (Andy), przy Drodze Panamerykańskiej, stolica prowincji Azuay. Trzecie co do wielkości miasto Ekwadoru, . Ze względu na zabytkową zabudowę centrum znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Ingapirca to najważniejszy kompleks archeologiczny Ekwadoru, w którym możemy podziwiać pozostałości kultury Inkaskiej. Imponującą główną świątynię, a raczej to co z niej zostało, w której za czasów Inków oddawano hołd Bogu Słońcu, a także fundamenty domów mieszkalnych, tarasów i brukowanych ścieżek.
Fabryka Kapeluszy
Obowiązkowym punktem programu jest wizyta w fabryce Homero Ortega, gdzie wyplatane są kapelusze panama. Pochodzą one właśnie z Ekwadoru i to tutaj już w XVII wieku były używane przez robotników budujących kanał panamski do ochrony przed słońcem. W samej Cuence i miejscowościach ją otaczających znajdują się najbardziej cenione manufaktury, w których wyplata się te znane na całym świecie kapelusze.
Otavalo jest położonym na północ od Quito miastem, które słynie przede wszystkim z dwóch rynków. Na nich w każdą sobotę lokalsi sprzedają swoje rdzenne wyroby czyli: swetry, biżuterię, obrazy, rzeźby, ćwikłę, kabaczek oraz gwoździe. I jeszcze parę innych. Poza tym targiem, znajdziesz tutaj również targ zwierzęcy. Otavalo jest wspaniale położone u stóp wulkanu Imbabura.
Guayaquil (albo Gwajakil) (właściwie Santiago de Guayaquil) – miasto w zachodnim Ekwadorze przy ujściu rzeki Guayas do Zatoki Guayaquil (Ocean Spokojny). Współrzędne geograficzne: 2°13′S 79°54′W. Ośrodek administracyjny prowincji Guayas. Ludność (2001): 1985,4 tys.
Założone w 1537, było często niszczone przez Indian i piratów. W 1821 brało udział w walkach antyhiszpańskich. W XIX wieku było siedzibą liberałów. Rywalizowało z Quito, które było siedzibą konserwatystów. Od XIX wieku bardzo ważny port wywozowy Ekwadoru. Siedziba archidiecezji (zał. 1956, przedtem od 1838 diecezja), na czele której stał m.in. abp Juan Ignacio Larrea Holguín, a od 2003 abp Antonio Arregui Yarza. Znajduje się tu sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej, które w 1985 odwiedził papież Jan Paweł II.
Guayaquil jest największym miastem kraju i głównym portem handlowym. Jest dużym ośrodkiem przemysłu spożywczego, obuwniczego, chemicznego, poligraficznego i stoczniowego. Ma hutę aluminium. Jest dużym portem rybackim. Znajduje się w nim międzynarodowy port lotniczy. Ma 2 uniwersytety (w tym katolicki) oraz politechnikę. W jego pobliżu wydobywa się ropę naftową i gaz ziemny.
El Panecillo To jedna z największych atrakcji Quito. Wzgórze z figurą Najświętszej Maryi Panny stojącej na szczycie jest sercem tutejszego Starego Miasta. To obowiązkowy punkt w trakcie zwiedzania stolicy Ekwadoru, tego miejsca nie można przegapić. El Panecillo wznosi się na wysokość 3016 m n.p.m. i jest jednym z najbardziej popularnych punktów widokowych na miasto. Znajdujący się na szczycie pomnik Maryi Panny postawiono w tym miejscu w 1976 roku. Inspiracją do powstania figury była Madonna Quito znajdująca się w Kościele Św. Franciszka.
Park Narodowy Sangay
Leży między prowincjami Morona Santiago, Chimborazo i Tungurahua. Na jego terenie znajdują się dwa czynne wulkany oraz 322 laguny, posiada pełen przekrój piętrowości ekosystemów: od wilgotnych lasów równikowych po lodowce i wyróżnia się uderzającymi kontrastami pomiędzy ośnieżonymi szczytami i lasami równinnymi. Odosobnienie parku sprzyja ochronie zamieszkujących go gatunków, takich jak tapir górski czy kondor andyjski.
Czynny Wulkan Tungurahua, na którego szczyt prowadzą dwa szlaki: pierwszy zaczyna się w Pondoa (niedaleko miasta Baños) wspinaczka zajmuje 4 godziny. Drugi, trudniejszy,zaczyna się w Puela ( na drodze między Baños - Riobamba).
Wyspy Galápagos także Wyspy Żółwie(nazwa urzędowa: hiszp. Archipiélago de Colón, czyli „Archipelag Kolumba”) – archipelag pochodzenia wulkanicznego na Oceanie Spokojnym, na wysokości równika, ok. 1000 km na zachód od wybrzeża Ameryki Południowej. Wyspy należą do Ekwadoru, a ich powierzchnia wynosi ok. 8 tys. km².
W 1978 roku archipelag został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W 2001 roku wpis poszerzono o Rezerwat Morski Galápagos.
Archipelag składa się z 13 wysp o powierzchni pomiędzy 14 a 4588 km², 6 mniejszych oraz ponad 100 wysepek i skał o łącznej powierzchni 8010 km² rozrzuconych na obszarze 59,5 tys. km²
Rábida – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru.
Rábida leży w centrum archipelagu, 4,5 km na południe od dużo większej wyspy Santiago. Wyspa ma suchy mikroklimat i strome, skaliste brzegi (z wyjątkiem północno-wschodniego brzegu, gdzie jest plaża). Jak wszystkie wyspy w archipelagu, jest to wyspa wulkaniczna, z kilkoma małymi kraterami wulkanicznymi i nietypowymi, czerwonymi od żelaza skałami wylewnymi. Jej oficjalna ekwadorska nazwa pochodzi od klasztoru Rábida, w którym Krzysztof Kolumb pozostawił syna, wyruszając na wyprawę do, jak sądził, Indii. Angielska nazwa upamiętnia brytyjskiego admirała Johna Jervisa.
Fauna
Na wyspie mógł niegdyś występować lokalny podgatunek żółwia słoniowego; jednak badania genetyczne okazu będącego w posiadaniu Kalifornijskiej Akademii Nauk sugerują, że pochodzi on raczej z południowej Isabeli. Na wyspę sprowadzone zostały kozy, niszczące naturalne środowisko; usunięto je w latach 1970. Większym zagrożeniem dla ekosystemu były zawleczone na wyspę szczury wędrowne i przypuszczalnie śniade. W 2011 roku przeprowadzono akcję deratyzacyjną na wyspie; po dokładnym sprawdzeniu, w listopadzie 2012 wyspa została ogłoszona wolną od szczurów].
Na wyspie jest jedno miejsce dostępne dla turystów, plaża, na której spotkać można legwany morskie i uszanki galapagoskie. Nad laguną, położoną nieco dalej w głąb lądu, żerują flamingi
Bartolomé – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Leży w sąsiedztwie dużej wyspy Santiago.
Jest to mała, skalista wyspa wulkaniczna. Może być odwiedzana przez turystów, wokół jej wybrzeża dopuszczone jest nurkowanie. Jej nazwa upamiętnia brytyjskiego żeglarza, Sir Bartholomew Jamesa Sulivana, członka wyprawy HMS Beagle.
Najbardziej charakterystycznym punktem wyspy jest skała Pinnacle, utworzona przez zastygłą lawę, schłodzoną zaraz po erupcji przez wodę morską.
Fauna
W jaskini za skałą Pinnacle istnieje mała kolonia pingwinów równikowych, która ucierpiała na skutek El Niño w 1982 roku, a obecnie grozi jej rozprzestrzenienie pasożyta Plasmodium, wywołującego malarię. Na wyspie pojawiają się w sezonie lęgowym także żółwie zielone
Santiago – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Jest czwartą pod względem powierzchni wyspą archipelagu. Angielska nazwa upamiętnia króla Jakuba II; nazwa Santiago jest hiszpańską formą imienia Jakub. Wyspa jest bezludna.
Jest to wyspa wulkaniczna, jej najwyższym punktem jest szczyt wznoszącego się na 905 metrów n.p.m. wulkanu tarczowego. Stożek wulkaniczny wypełnia jezioro słone; w latach 20. i 60. XX wieku wydobywana była z niego sól.
Na Santiago występuje kilka roślin z rodzaju Scalesia (astrowate) endemicznych dla Galapagos, jak Scalesia pedunculata i Scalesia stewartii; prócz tego m.in. Galvezia leucantha (babkowate).
Fauna
W związku z próbami kolonizacji i działalnością wydobywczą, na wyspę dostały się zawleczone przez ludzi zwierzęta, stanowiące zagrożenie dla lokalnego ekosystemu. Na Santiago występuje lokalny podgatunek żółwia słoniowego, Chelonoidis nigra darwini, któremu zagrażały zdziczałe świnie, wytępione dopiero w 2000 roku. Zagrożone żółwie są rozmnażane w ośrodku rozrodczym na wyspie Santa Cruz; dyrekcja Parku Narodowego Galapagos od 1975 roku sprowadziła na Santiago 1033 żółwie z podgatunku darwini.
Dzięki skutecznemu programowi eradykacji zawleczonych gatunków (do 2006 usunięto zdziczałe osły i kozy) na wyspę powrócił derkaczyk galapagoski (Laterallus spilonota). Endemiczny gatunek gryzonia z Santiago, Nesoryzomys swarthi, do lat 90. XX wieku był uznawany za wymarły na skutek konkurencji ze strony inwazyjnych szczurów śniadych i myszy domowych; kilka małych populacji jednak przetrwało. Na wyspie występuje jaszczurka Microlophus albemarlensis.
Wyspa jest niezamieszkana, ale turyści mogą odwiedzać kilka miejsc. Można tam obserwować krajobraz ukształtowany przez wulkanizm i groty na wybrzeżu, w których schronienia przed słońcem szukają kotiki galapagoskie.
Fernandina – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Jest trzecią pod względem powierzchni wyspą archipelagu, znajduje się najdalej na zachód spośród głównych wysp archipelagu. Została nazwana na cześć Ferdynand Aragońskiego, króla Hiszpanii, który był sponsorem wyprawy Kolumba. Wyspa jest bezludna.
Jest to wyspa wulkaniczna, jej najwyższym punktem jest szczyt wznoszącego się na 1476 metrów n.p.m. wulkanu tarczowego o nazwie La Cumbre. Fernandina jest najmłodszą i najbardziej aktywną wulkanicznie wyspą archipelagu, leży centralnie ponad plamą gorąca Galapagos. Liczy sobie mniej niż milion lat, a ostatnia erupcja wulkanu na niej miała miejsce w kwietniu 2009 roku.
Fauna i flora
Na Fernandinie występuje duża populacja legwanów lądowych, które gnieżdżą się na obrzeżach kaldery wulkanu, a nawet w jej wnętrzu. Występują tu dwa endemiczne gatunki gryzoni, Nesoryzomys fernandinae i Nesoryzomys narboroughi, które przetrwały dzięki temu, że na wyspę nie dostały się zawleczone przez ludzi szczury i inne zwierzęta. Zimny prąd morski dopływający do tej wyspy z zachodu sprawia, że wody wokół niej obfitują w organizmy żywe.
Wyspa jest niezamieszkana, ale turyści mogą odwiedzać jedno miejsce, Punta Espinoza na północy wyspy. Można tam obserwować krajobraz ukształtowany przez świeży wulkanizm, występujące na wybrzeżu legwany morskie i kormorany nielotne, a także kaktus Brachycereus nesioticus, wyrastający na zastygłych potokach lawy
Darwin – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Jest wysuniętą najdalej na północ wyspą archipelagu.
Wyspa Darwin znajduje się 160 km na północny zachód od Isabeli. Jest ona szczytem podmorskiego wulkanu o wysokości ponad 1000 m, który był aktywny pomiędzy 1,6 miliona a 400 tysięcy lat temu. Wyspa jest rzadko odwiedzana przez turystów. Pierwsze lądowanie na niej odbyło się dopiero w 1964 roku. Wyspa jest bezludna i pozbawiona infrastruktury turystycznej. W pobliżu wyspy dopuszczone jest natomiast nurkowanie, przy czym szczególnie atrakcyjne są okolice Łuku Darwina – wyerodowanej na kształt łuku skały znajdującej się na wysepce na południowy wschód od brzegów Darwin. Nazwa wyspy upamiętnia przyrodnika Karola Darwina; starsza angielska nazwa upamiętniała innego przyrodnika – lorda Nicholasa Culpeppera.
Fauna
Na wyspie licznie występują ptaki morskie, jest to jedyne miejsce na Galapagos, w którym gnieździ się rybitwa czarnogrzbieta. Wody wokół wyspy Darwin obfitują w organizmy żywe, nurków przyciąga tu możliwość spotkania rekinów młotów i rekinów wielorybich. Występują tu także żółwie morskie, manty, delfiny i różne ryby pelagiczne
San Cristóbal – wyspa w archipelagu Galapagos. Jest ona piąta pod względem powierzchni, znajduje się najdalej na wschód w archipelagu. Nazwa wyspy pochodzi od patrona marynarzy, Świętego Krzysztofa.
San Cristóbal jest wyspą pochodzenia wulkanicznego. Znajdują się na niej 4 wygasłe wulkany. Najwyższy szczyt wznosi się na 730 m n.p.m. Jest najbardziej na wschód wysuniętą wyspą Galapagos. W jej północnej części znajduje się jedyne stałe jezioro archipelagu – El Junco[.
Ludność
Wyspa jest zamieszkana przez około 5400 ludzi, znajduje się na niej Puerto Baquerizo Moreno – ośrodek administracyjny prowincji Galápagos i mniejsze miasto, El Progreso, które jest najstarszą miejscowością na wyspach. Baquerizo Moreno jest miastem portowym, posiada także lotnisko.
Fauna
Dostępność i znaczna liczba ludności wyspy utrudnia ochronę jej przyrody. Występują tu gatunki zawleczone przez ludzi, w tym agresywnie pleniące się rośliny, gujawa i jeżyna oraz dokuczliwa dla ludzi i zwierząt zagrodowych meszka Simulium bipunctata. Występują tu endemiczne gatunki zwierząt, jak jaszczurka Microlophus bivittatus i przedrzeźniacz plamisty (Mimus melanotis), oraz podgatunki zwierząt znanych z innych części archipelagu, jak żółw słoniowy Chelonoidis nigra chathamensis
Española – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Jest ona najdalej na południe wysuniętą wyspą archipelagu. Wyspa została nazwana na cześć Hiszpanii.
Española, jak wszystkie wyspy archipelagu, jest pochodzenia wulkanicznego. Utworzył ją pojedynczy wulkan tarczowy, który wygasł, gdy płyta oceaniczna przesunęła się ponad plamą gorąca Galapagos. Wyspa od tamtego czasu ulega erozji; jako że jest to jedna z najstarszych wysp archipelagu, wskutek erozji stała się również jedną z najbardziej nizinnych[1].
Fauna
Dzięki znacznej izolacji nie tylko od kontynentu, ale i od reszty archipelagu, na wyspie tej występuje szereg endemitów. Należą do nich: gatunek mięsożernego przedrzeźniacza o zakrzywionym dziobie, przedrzeźniacz hakodzioby (Mimus macdonaldi) i jaszczurka z rodziny lawanikowatych, Microlophus delanonis. Wyspa jest głównym miejscem lęgowym albatrosa galapagoskiego (Phoebastria irrorata). Występują tu także endemiczne podgatunki zwierząt znanych z innych części archipelagu, jak legwan morski Amblyrhynchus cristatus venustissimus i żółw słoniowy Chelonoidis nigra hoodensis. Na skutek introdukcji zdziczałych kóz, które rywalizowały z żółwiami o pokarm i przekształciły ich środowisko, podgatunek ten w latach 60. XX wieku znalazł się na krawędzi wymarcia (na wyspie pozostało 14 osobników). Odtworzenie populacji tych żółwi było jednym z największych sukcesów w dziedzinie ochrony przyrody na Galapagos.
Wyspa jest niezamieszkana, ale dwa miejsca ściągają licznych turystów: Punta Suarez i Gardner Bay. W obu tych miejscach wybrzeża licznie występują uszanki galapagoskie
Santa Fe – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Leży w środkowej części archipelagu.
Santa Fe, jak wszystkie wyspy archipelagu, jest pochodzenia wulkanicznego. Utworzył ją w przeszłości wulkan tarczowy, którego aktywność datuje się na 3,9 miliona lat temu, obok Españoli jest to najstarsza wyspa archipelagu. Angielska nazwa upamiętnia brytyjskiego admirała Samuela Barringtona.
Na wyspie jest jedno miejsce dostępne dla turystów, ponadto w trzech miejscach po północnej i wschodniej stronie wyspy dopuszczone jest nurkowanie. Nurkowie mogą zobaczyć m.in. żółwie morskie i żarłacze galapagoskie.
Fauna i flora
Na wyspie występował lokalny podgatunek lub gatunek żółwia słoniowego, który jest znany nauce wyłącznie z fragmentów kości. Istnieją zapiski wielorybników, mówiące o wywożeniu żółwi z Santa Fe, a uczestnicy wyprawy naukowej jeszcze w latach 1905-06 słyszeli o żywych zwierzętach. Na Santa Fe pozostały dwa gatunki endemiczne, lądowy legwan Conolophus pallidus i drobny gryzoń Aegialomys galapagoensis bauri. Od końca lat 1970. na wyspie trwa program badań nad legwanami morskimi.
Podobnie jak na innych wyspach archipelagu, problemem dla ekosystemu są gatunki introdukowane i zawleczone przez człowieka. Stale istnieje zagrożenie przedostaniem się na wyspę szczurów śniadych, które odpowiadają za wyginięcie endemicznych gryzoni na większości innych wysp. W XX wieku na Santa Fe występowały sprowadzone przez ludzi kozy, które usunięto w pierwszej połowie lat 70. Agresywne mrówki Wasmannia auropunctata odkryto i usunięto w 1975 i ponownie w 1988. Wyspę porastają olbrzymie opuncje Opuntia echios; flora zniszczona przez kozy odbudowała się po El Niño z początku lat 80
Genovesa – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Leży w północnej grupie wysp, jest bezludna.
Jest to wyspa wulkaniczna o kształcie podkowy, który zawdzięcza zapadnięciu ściany kaldery wygasłego wulkanu tarczowego. Zalana przez morze kaldera tworzy zatokę Darwina, otwartą od południa. Niektóre potoki lawowe mogą być młodsze; w centrum wyspy mniejszy krater wypełnia jezioro wulkaniczne z osadami o wieku co najwyżej 6000 lat. Na wyspie są dwa miejsca dostępne dla turystów: tzw. stopnie księcia Filipa, stromy szlak wiodący w górę klifów, oraz plaża w zatoce Darwina; ponadto w zatoce dozwolone jest nurkowanie. Oficjalna ekwadorska nazwa wyspy wywodzi się od Genui, rodzinnego miasta Kolumba.
Fauna
Genovesa bywa określana „ptasią wyspą” dzięki licznym i różnorodnym ptakom, które na niej gniazdują. Należą do nich między innymi: fregaty, głuptak galapagoski, głuptak czerwononogi, mewa widłosterna, nawałniki, faeton białosterny, przedrzeźniacz blady i zięby Darwina. Lokalny podgatunek legwana morskiego, Amblyrhynchus cristatus nanus, osiąga najmniejsze rozmiary w archipelagu. Na wyspę dostały się obce gatunki, zawleczone przez człowieka; w 2003 roku na wyspie wypuszczono biedronki Rodolia cardinalis, żeby powstrzymać inwazję czerwców z gatunku Icerya purchasi
Floreana – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Jest jedną z najdalej na południe wysuniętych wysp archipelagu.
Floreana, jak wszystkie wyspy archipelagu, jest pochodzenia wulkanicznego. Była to pierwsza zasiedlona przez ludzi wyspa Galapagos, już w latach 1807-09 mieszkał na niej Irlandczyk Patrick Watkins. Jeszcze w 1793 roku wielorybnicy założyli na niej „urząd pocztowy” w formie baryłki, w której zostawiane były listy, zabierane przez marynarzy podróżujących na właściwej trasie. Była także pierwszą wyspą, na którą w 1832 przybyli Ekwadorczycy; początkowo służyła jako kolonia karna. Współcześnie mieszkańcy zajmują się głównie uprawą roli, słodką wodę czerpią z jeziorka, które napełnia się podczas pory deszczowej; w porze suchej niedobór wody bywa dużym problemem. Dwie trzecie mieszkańców zamieszkuje miasto portowe, Puerto Velasco Ibarra. Na wyspę można dostać się łodzią z wyspy Santa Cruz, średnio co dwa tygodnie
Fauna
Przyroda Floreany ucierpiała znacznie na skutek obecności ludzi i sprowadzonych przez nich zwierząt, z których największym problemem dla ekosystemu były kozy, usunięte z wyspy dopiero w 2007 roku. Lokalny podgatunek żółwia słoniowego, Chelonoidis nigra nigra, wymarł, ale wciąż żyją pochodzące od nich mieszańce. Od lat 80. XX wieku prowadzone są prace nad ochroną kolonii petreli galapagoskich na wzgórzu Cerro Pajas. Trzy z czterech gatunków przedrzeźniaczy występujących na Floreanie znajdują się w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych. Jeden z nich, przedrzeźniacz jasnolicy (Mimus trifasciatus) jest krytycznie zagrożony, z liczebnością poniżej 100 osobników mieszkających na dwóch wysepkach koło Floreany.
Kilka miejsc na wyspie jest dostępnych dla turystów, wśród nich plaże z białego piasku koralowego i zielonego, z dużą ilością ziaren oliwinu. Turyści odwiedzają także zerodowany przez fale krater wulkaniczny, zwany „koroną diabła"
Plaza Sur – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Leży w centralnej części archipelagu.
Plaza Sur i Plaza Norte to dwie małe wysepki o wydłużonym, łukowatym kształcie, leżące w pobliżu znacznie większej wyspy Santa Cruz. Utworzyło je wyniesienie dna morskiego, związane z wulkanizmem w archipelagu. Zostały nazwane na cześć prezydenta Ekwadoru, generała Leonidasa Plaza. Plaza Sur to jedna z najmniejszych wysp archipelagu, którą mogą odwiedzać turyści; Plaza Norte jest dostępna wyłącznie dla badaczy.
Fauna i flora
Na Plaza Sur występują ptaki morskie, w tym faeton białosterny i mewa widłosterna. Wyspę zamieszkuje około 1000 uszanek galapagoskich. Występuje tu także duża kolonia legwanów lądowych, które na tej wyspie osiągają szczególnie małe rozmiary. Zdarza się, że krzyżują się tu z legwanami morskimi. Rosną na niej drzewiaste opuncje, którymi żywią się legwany; spadek ich liczebności jest wiązany z zawleczeniem przez ludzi na wyspę myszy domowych, które zostały wytępione w 2012 roku. Występują tu także sukulenty Sesuvium microphyllum, które w porze deszczowej są jasnozielone, a w porze suchej zmieniają barwę na czerwoną, pomarańczową i purpurową
Santa Cruz – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Jest to druga co do wielkości wyspa archipelagu, zamieszkana przez około 12 000 mieszkańców. Nazwa w języku hiszpańskim oznacza „Święty Krzyż”, nazwa angielska pochodzi od okrętu HMS Indefatigable.
Santa Cruz jest wyspą pochodzenia wulkanicznego, choć jej wulkany już wygasły. Leży w centrum archipelagu; aktywność wulkaniczna przeniosła się obecnie w kierunku zachodnim. Jej najwyższy szczyt osiąga wysokość 864 m n.p.m.
Santa Cruz jest najbardziej zaludnioną wyspą archipelagu. Głównym miastem jest port Puerto Ayora, główny węzeł turystyczny w archipelagu. Znajduje się w nim stacja naukowa im. Karola Darwina (hiszp. Estación Científica Charles Darwin). Na wilgotnych wyżynach wyspy znajdują się mniejsze miasta Bellavista i Santa Rosa, których mieszkańcy zajmują się hodowlą bydła i uprawą roślin.
Fauna i flora
Duże zaludnienie Santa Cruz i ruch turystyczny zwiększa zagrożenie introdukcją obcych gatunków. Na wyspie występują m.in. żółwie słoniowe z lokalnego podgatunku Chelonoidis nigra porteri, oraz ptaki takie jak: uszatka Asio flammeus galapagoensis, zięby Darwina, żarek galapagoski (Pyrocephalus rubinus nanus), lasówka złotawa Setophaga petechia aureola, derkaczyk galapagoski Laterallus spilonota, derkacznik pstrodzioby Neocrex erythrops i gołębiak plamisty Zenaida galapagoensis
Baltra – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Leży u wybrzeża większej wyspy Santa Cruz, od której dzieli ją cieśnina Itabaca.
Jest to mała, płaska wyspa, utworzona przez wypiętrzenie podmorskich wylewów lawy. Jest sucha, porośnięta przez łobodę, opuncję i drzewa Palo Santo. Przez większość historii nie budziła większego zainteresowania wśród ludzi, dopiero w latach 40. XX wieku powstała na niej amerykańska baza sił powietrznych, mających ochraniać Kanał Panamski. Po zakończeniu II wojny światowej baza została przekazana Ekwadorczykom, którzy zdemontowali dużą część zabudowań; z powietrza wciąż widoczne są zarysy ich fundamentów. Na potrzeby lotów komercyjnych wybudowano nowy port lotniczy Seymour, który obecnie obsługuje większość ruchu z kontynentu na Galapagos; prócz tego na wyspie istnieją dwie bazy wojskowe.
Fauna
Na wyspie można obserwować duże ilości ptaków, w tym fregaty i głuptaki. Nie ma na niej miejsc udostępnionych turystom, z wyjątkiem portu lotniczego, z którego są przewożeni do statków lub promów. Turyści mogą odwiedzać pobliską wysepkę Mosquera, na której można obserwować jedną z największych populacji uszanki galapagoskiej, a także mewy galapagoskie, inne ptaki żyjące na wybrzeżu i kraby Grapsus grapsus. Pierwotna populacja legwanów lądowych z Baltry ucierpiała w wyniku introdukcji kóz i późniejszej budowy bazy lotniczej, a do 1954 roku wymarła. Część zwierząt zostało jednak zawczasu przesiedlonych na sąsiednią wyspę Seymour Norte o podobnych warunkach naturalnych i dzięki ich przetrwaniu, w 1997 roku można było rozpocząć odtwarzanie populacji na Baltrze, co zakończyło się sukcesem
Seymour Norte – wyspa w archipelagu Galapagos, należącym do Ekwadoru. Leży w sąsiedztwie większej wyspy Baltra.
Jest to mała, płaska wyspa, utworzona przez wypiętrzenie podmorskich wylewów lawy. Może być odwiedzana przez turystów, w trzech miejscach u jej wybrzeża dopuszczone jest nurkowanie. Jej nazwa upamiętnia brytyjskiego wiceadmirała Hugh Seymoura
Fauna
Na wyspie można obserwować duże ilości ptaków, w tym największą kolonię fregaty wielkiej na Galapagos, oraz liczne głuptaki niebieskonogie. Na wyspie pierwotnie nie występowała populacja legwanów lądowych, ale w związku z pogarszaniem się warunków na sąsiedniej Baltrze, w latach 30. XX wieku na Seymour Norte przesiedlono część tamtejszych zwierząt. Obecnie (2014) żyje to ok. 2500 legwanów. W 2007 na North Seymour wytępiono szczury, ale w związku z niewielkim dystansem dzielącym ją od wysepki Mosquera, a tę od Baltry, gryzonie mogą powrócić na wyspę
Marchena – bezludna wyspa wulkaniczna w archipelagu Galapagos należącym do Ekwadoru. Jest największą wyspą w północnej grupie archipelagu.
Hiszpańska nazwa wyspy Marchena pochodzi od nazwiska brata Antonio Marcheny, a angielska Bindloe od nazwiska kapitana Johna Bindloe
Jest to wyspa wulkaniczna – wyspę tworzy niski wulkan tarczowy z jedna z największych kalder (6 x 7 km) w archipelagu. Ściany kaldery zostały zasypane materiałem z erupcji. Ostatnia erupcja wulkanu na niej wystąpiła w 1991 roku, po co najmniej stuletniej przerwie[4]. Była to pierwsza odnotowana erupcja tego wulkanu. Na sąsiednich wyspach aktywność wulkaniczna nie występuje.
Na wyspie nie ma miejsc dostępnych dla turystów, jedynie w dwóch miejscach (Punta Espejo i Punta Mejía) dopuszczone jest nurkowanie.
Fauna
Występują tu gatunki endemiczne dla Galapagos, m.in. jaszczurka lawowa Microlophus habelii, myszołowy galapagoskie i uszanki galapagoskie. Na południowo-zachodnim wybrzeżu znajdują się groty skalne, w których schronienie znajdują kotiki galapagoskie.
Na wyspę zostały zawleczone przez ludzi dwa gatunki inwazyjne, stanowiące zagrożenie dla lokalnego ekosystemu. Kozy zostały wytępione niemal całkowicie do 1979 roku, choć niedobitki znaleziono jeszcze na przełomie XX i XXI wieku. Program eradykacji mrówek Wasmannia auropunctata pozwolił do 2007 roku zredukować ich populację, jednak okazało się, że skolonizowały one większy obszar niż przewidywano
